Błogosławiony ANDRZEJ BOBOLA Towarzystwa Jezusowego. Życie

których szaszki i kindżały miały przygotować teren pod
królestwo prawosławia. 3 ) Udało się to tem łatwiej, że po erze
wypraw kozackich na Pont i Synopę, zwanej przez historyków
ruskich „dobą heroiczną”, Polska ujęła ich w karby, wskutek
czego, wchodząc w służbę hierarchji schizmatyckiej, mogli oni
łatwo znaleźć upust dla właściwej sobie dzikości.
Hetmanowi kozaczyzny ukrainnej Piotrowi
Konaszewiczowi, zwanemu Sahajdacznym, zaimponowała rola
Ostrogskiego, którą ofiarowało mu bractwo cerkiewne
kijowskie i natychmiast rycerską swą prawicą wsparł ginącą
schizmę. W 1618 r. metropolita unicki Pociej, chciał
rozciągnąć jurysdykcję na monastery i cerkwie kijowskie i
wysłał w tym celu namiestnika swego Grekowicza. Na alarm
bractwa kijowskiego przybyły watahy kozackie i pojmawszy
1
) Sobieski Wacław, Zygmunt III, Historja polit. Polski, Cz. II, str.
201, (Encyklopedja Polska, T. V, Cz. I).
2
) Kesselring Rudolf, Stosunki kulturalne polskie w. XVI wedle
sprawo-zdania ambasadora angielskiego Sir Georga Carewa z roku 1598,
Warszawa 1932.
3
) Jabłonowski Aleksander, Historja Rusi południowej do upadku
Rzeczypospolitej Polskiej, Kraków 1912, str. 217—218; — Ukraina,
Warszawa 1897, str. 395―470 (Polska XVI wieku, T. XI); Szajnocha Karol,
Dwa lata dziejów naszych 1646, 1648, Warszawa 1900, T. I, str. 112—113.
Grekowicza, wrzuciły go swym rycerskim obyczajem do
Dniepru „pid lid wodu pyty” i nietylko przeszkodziły
Pociejowi zająć podległe mu monastery, lecz co więcej,
dopomogły Elizeuszowi Pletenickiemu zagrabić,
skonfiskowane przez króla na rzecz metropolity unickiego
1
dobra, należące do monasteru Pieczarskiego. ) Odtąd
ośrodkiem, wypieranego przez unję prawosławia, stał się
Kijów a jego podporą kozaczyzna. Ponieważ stanowiła ona
wielką mozaikę narodowościową i klasową, dlatego duchowni
prawosławni rozpoczęli pracę nad zbliżeniem i porozumieniem
tych różnorodnych żywiołów. W ten sposób od 1618 r. do
rysów charakterystycznych kozactwa i jego buntów przybył
element religijny, narzucony im z zewnątrz, niemniej jednak
potężny i groźny dla katolicyzmu. 2 )
109