Błogosławiony ANDRZEJ BOBOLA Towarzystwa Jezusowego. Życie

szlachty” uważa słowo leliwa za zawołanie imionowe,
wskazujące na praojca rodu, imieniem Lela. 1 ) Przeciwnie
Małecki przypisuje słowu leliwa pochodzenie topograficzne,
od wsi Leliwa, jaką znajduje pod Sieradzem. 2 ) Uzupełnia
Małeckiego Leniek, wskazując na tę okoliczność, że w ziemi
sieradzkiej „do dziś dnia lud nazywa leliwą księżyc na nowiu,
gdy nad nim znajduje się gwiazda Wenus”, przyczem powołuje
się na Encyklopedję Orgelbranda. 3 ) Pomijając szczegółowe
wywody etymologiczne na ten temat, które należą raczej do
językoznawcy, niż do historyka, zanotować należy jako fakt, że
słowo leliwa uznane jest dziś powszechnie za słowiańskie.
Więcej trudności nasuwa wyjaśnienie odkąd i w jaki
sposób godło herbowe, zwane Leliwą stało się herbem we
właściwem tego słowa znaczeniu i jaki zachodzi związek
między godłem herbowem, t. j. księżycem i gwiazdą a
zawołaniem Leliwa. Jak widzieliśmy wyżej, zbyt słabe są
dowody na to, że herb ten gotowy został przyniesiony z obcych
krajów do Polski. Trzeba zatem szukać jego początków na
ziemiach polskich. Zanotowani przez Długosza zwolennicy
autochtonności Leliwy, opowiadają, że powstał on za czasów
Władysława Łokietka, podczas „jakiejś” zwycięskiej walki z
Węgrami, toczącej się w chwili, gdy nad wschodzącym
księżycem jaśniała gwiazda (Wenus). Ród rycerski, który
najbardziej się wtedy odznaczył i przechylił szalę zwycięstwa
na stronę polską, otrzymał od króla ten znak jako godło
herbowe a równocześnie jako odznaczenie za męstwo. 4 )
Tłumaczenie to przyjęło się częściowo i zaokrąglone nowemi,
dowolnemi dodatkami przeszło w tradycję. Jedni, chcąc
podnieść starożytność Leliwitów przenieśli walkę z Węgrami
na czas Bolesława Wstydliwego w 1229 r.,
1
) Piekosiński, Rycerstwo polskie wieków średnich, Kraków 1896, T.
II, str. 81.
2
) Małecki, Studja, T. I, str. 90.
3
) Leniek, Tarnów, str. 20.
4
) „Habetur et aliquorum assertio, in quodam bello contra Hungaros
instructo et feliciter devictis hostibus obtento, lunam menstruatam cum stella,
271