Błogosławiony ANDRZEJ BOBOLA Towarzystwa Jezusowego. Życie

5 ) Tomkiewicz Władysław, Jeremi Wiśniowiecki jako krzewiciel
katolicyzmu na Zadnieprzu, Przegląd Powszechny 1930, T. 185, str.
329―337; oraz Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651), Warszawa 1933.
5. — Drugim powodem słabego poparcia prawosławia,
było oddziaływanie duchowieństwa na kozaków, oraz
barbarzyńskie metody i praktyki wprost rozbójnicze, których
celem była rzekoma obrona schizmy, przed uciskiem ze strony
łacinników i unitów. Nienawiść do katolicyzmu, jaką
hierarchja prawosławna, pełną garścią zasiewała w sercach
prostego ludu i kozactwa, przynosiła bujne plony i obfite żniwo
śmierci. Już nuncjusz apostolski, de Torres zanotował w swem
sprawozdaniu z 1622 r., 1 ) że „niepodobna wyrazić, ile lud
ruski nienawidzi łacinników. Ta jego nienawiść aż do tego
dochodzi stopnia, że widząc księdza łacińskiego, plują na
ziemię ze zgrozy i obrzydzenia”. W wyższym jeszcze stopniu
nienawiść opanowała kozaków, jak na to wskazał Jerzy
Zbaraski: „Ta moc kozacka, nie tylko w tem zgromadzeniu
łotrowskiem jest tak mocna, ale nadto ma dwie rzeczy:
posłuszeństwo niecnot swoich wielkie i fawor jawny i skryty
ledwo nie wszystkiej kijowskiej ziemi i Białej Rusi. Ruskie
tamte wszystkie kraje, które częścią privatorum dominio
rozumieją się być uciśnione, częścią też tą unją i religją,
głupim swem impetem sarkają, nieomylnie by pohop wzięli et
vindictam z nimi pospołu szukali”. 2 ) A w cerkwi stawali się
oni czynnikiem nieomal nadrzędnym. Gdy w 1629 r. odbywał
się w Kijowie synod, na którym roztrząsano plan ugody z
unitami, zjawiła się na nim delegacja kozaków, oczywiście
nieproszona, naubliżała Mohyle i Boreckiemu, pogroziła im
śmiercią i zerwała synod. 3 ) W latach 1631—1633 kozacy
godzili skłóconych ze sobą Mohyłę i bractwo kijowskie, a
także w sporze Mohyły z Kopińskim o tytuł metropolity,
odmówili go Kopińskiemu a przyznali Mohyle. 4 )
Dzieje katolicyzmu na ziemiach ruskich w tych czasach
to jedno „martyrologium”, z którego warto choć kilka faktów
przytoczyć. W 1622 r. uwięzili kozacy czterech unickich
mnichów z kijowskiej cerkwi św. Zofji i ciężkiem więzieniem
przyprawili ich o utratę zdrowia.
114