HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

het rechtstreekse beroep op de keizer, bij misdrijven waar de doodstraf op stond en bij
burgerlijke processen boven een bepaalde som.
Veteranen, net als hun kinderen, hadden ook een geprivilegieerde positie in de strafwet. Ze
konden o.a. niet veroordeeld worden tot stokslagen of tot werk in de mijnen 420 . Van
bijzondere procedures of een verplichting van hogere instanties om veteranen te
bevoordelen, lijkt echter geen sprake te zijn. Maar het is natuurlijk goed denkbaar dat men in
Alexandrië snel en nauwkeurig voor de verzoeken van de veteranen zorgde en hen zelfs
begunstigde 421 .
Romeinen, en dus ook gepensioneerde veteranen, waren vrijgesteld van de hoofdelijke taks.
Zijzelf, hun ouders, vrouw en kinderen moesten geen belastingen betalen voor het
verhandelen van goederen, een vrijstelling die hen verleend werd door Octavianus en
Domitianus en die bevestigd werd door keizer Nero 422 . Er dient in deze context wel
opgemerkt te worden dat veteranen, zoals alle Romeinse burgers, enkele speciale taksen
moesten betalen (i.v.m. vrijlating, erfenis e.a.) 423 . Ook moesten ze belastingen betalen die in
hun woonplaats werden geheven 424 .
Een belangrijk aspect van de samenleving in Romeins Egypte waren de liturgieën. Het
concept van liturgieën, nl. dat burgers konden opgeroepen worden om voor het
gemeenschappelijk belang onbezoldigde taken te verrichten, ontstond in de democratieën
van het klassieke Griekenland en bleef een instelling in alle Griekse steden in de
hellenistische en Romeinse periode. Vroeg in hun geschiedenis ontwikkelden ook de
Romeinen een soort van liturgieën, nl. de munera. In Egypte vermengden de keizers de
bestaande Griekse traditie in het gehelleniseerde Oosten met enkele Romeinse muneraelementen
en werkten een systeem van liturgieën uit dat qua uitgebreidheid in de Oudheid
zijn gelijke niet kende 425 . Het liturgisch systeem kende vooral een sterke ontwikkeling in de
tweede eeuw, maar de oorsprong ervan lag reeds in de Julisch-Claudische periode 426 , d.i. de
periode die ons hier aanbelangt.
Vrijstelling van munera die handenarbeid impliceerden zoals bewakingsopdrachten en
irrigatiewerken kregen de veteranen van de keizers Octavianus en Domitianus. Het privilege
420
R. ALSTON (1995), p. 62; G. WESCH-KLEIN (1998), p. 192; R.S. BAGNALL (1997), p. 507.
421
F. MITTHOF (2000), p. 388.
422
R. ALSTON (1995), p. 62; G. WESCH-KLEIN (1998), p. 191.
423
A.K. BOWMAN (1996²), p. 691.
424
G. WESCH-KLEIN (1998), p. 192.
425
N. LEWIS (1997), p. 177.
426
A.K. BOWMAN (1996²), pp. 685-686. De moderne onderzoekers zijn verdeeld over het precieze moment van
ontstaan: cf. het overzicht bij J.D. THOMAS (2001), p. 1249. Hij geeft ook in het kort de werking van het systeem
weer, cf. J.D. THOMAS (2001), pp. 1249-1250.
133