HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

C. Romeins burger werd en hierboven hebben we gezien dat hij in 44 n. C. reeds op rust
gesteld was. Op dit vlak lijkt Pompeius Niger een écht speciaal geval waarvoor nauwelijks
parallellen te vinden zijn. We doen niettemin een poging.
Een eerste hypothese komt van Whitehorne en Mitthof. Ze verwijzen naar CIL XVI 7-11. Dit
zijn militaire diplomata waarin het burgerrecht en het conubiumrecht aan soldaten worden
gegeven die in de loop van hun legerdienst van de vloot naar het legioen werden
overgeplaatst (cf. ook deel 2.5.1.3.2) 492 . Het is niet onmogelijk dat dit het geval was bij
Pompeius Niger, maar we vinden nergens in het archief enige aanwijzingen hiervoor.
Een tweede hypothese zou kunnen vertrekken van het opmerkelijke feit dat het burgerrecht
aan Pompeius Niger door de keizer zelf werd geschonken (cf. tekst IV). Normaal gebeurde
de verlening van de honesta missio 493 aan legioensoldaten immers door de
legercommandant 494 . Waar de burgerrechtsverlening door de keizer gebeurt, zijn volgens
Mann twee uitzonderlijke omstandigheden aan te wijzen. Enerzijds verwijst hij naar CIL XVI
7-11 en dan komen we opnieuw bij de eerste hypothese terecht. Anderzijds lijkt het bij een
vervroegde opruststelling door het leger (om welke reden dan ook) enkel de keizer in eigen
persoon te zijn geweest die de missio honesta kon verlenen 495 . Er is nergens in het archief
één aanknopingspunt dat Pompeius Niger zijn legerdienst vervroegd zou beëindigd hebben,
maar in se is de hypothese natuurlijk niet onmogelijk.
aanwijzingen dat personen met een Romeinse naam legerdienst deden bij de auxilia terwijl niet-burgers in het
legioen traden. Maar nagenoeg alle dienstdoende legionairs droegen een Romeinse naam en genoten
waarschijnlijk Romeins burgerschap, zo vervolgt Alston. Als niet-burgers gerecruteerd werden ontvingen ze
volgens hem de civitas bij inschrijving. Ze hoefden dus achteraf geen burgerrecht meer te verkrijgen. Het geval
van Pompeius Niger is hier in tegenspraak mee, want hij verkreeg het burgerrecht pas na zijn afzwaai. Ook
Alstons visie kan dus niet toegepast worden op Pompeius Niger. F. MITTHOF (2000), pp. 403-404 vindt Nigers
situatie als peregrinus in de legioenen "bemerkenswert".
491 "Op dezelfde manier verklaart hij (nl. Pompeius) dat hijzelf en zijn kinderen het burgerrecht geschonken
werden door Ti(berius) Claudius Caesar Augustus Germanicus [Imp(erator)] tijdens het consulaat van Ti(tus)
Plautius Silvanus Aelianus en Taurus Statilius Corvinus)." Deze consuls deden zeker dienst tussen maart en juni
45 n. C. Cf. comm. bij IV.A.3-5/B.3-6.
492 J.E.G. WHITEHORNE (1988), p. 447-448; F. MITTHOF (2000), p. 404 n. 100.
493 Met de term honesta missio of missio honesta bedoelen we die soldaten die na hun volledige diensttijd 'eervol
ontslag' ontvingen, i.t.t. tot diegenen die vervroegd werden vrijgelaten (missio causaria), diegenen die wegens
onbetamelijk gedrag (missio ignomininiosa) werden uitgesloten van het leger en een vierde categorie, namelijk
die personen die zich als soldaat aangemeld had om bepaalde liturgieën niet te moeten uitvoeren. Cf. G.
WESCH-KLEIN (1998), p. 180.
494 Cf. de lijst bij J.C. MANN (2000), pp. 158-159. Het is wel zo dat heel wat soldaten in inscripties aangeven dat
ze hun honesta missio van de keizer hebben ontvangen (cf. de voorbeelden bij J.C. MANN (2000), pp. 157-158).
Volgens Mann moeten die inscripties geïnterpreteerd worden als een manier om het eigen prestige te verhogen
door de verwijzing naar de schenking door de keizer en gebeurde de burgerrechtsverlening in feite nog steeds
door de legercommandant. Cf. J.C. MANN (2000), p. 159. In onze papyrus is van zo'n façade geen sprake. Tekst
IV was immers bedoeld om door een ambtenaar behandeld te worden en niet om publiekelijk opgesteld te
worden. Niger kreeg zijn burgerrecht dus van de keizer en niet van de legercommandant.
495 J.C. MANN (2000), p. 159.
146