HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

3. Beschouwingen bij het archief
3.1 De provinciale census in Romeins Egypte en tekst VII B
3.1.1 Algemeen
De veertienjaarlijkse provinciale census 530 , ingesteld tijdens de regeerperiode van
Augustus 531 , verplichtte alle inwoners van Romeins Egypte een kat joijkivan ajpografhv in te
dienen. Ieder hoofd van een huishouden moest - of hij nu het huis waarin hij woonde huurde
of bezat - een verklaring opstellen met de naam, het geslacht, de leeftijd, het beroep 532 en de
maatschappelijke status van de leden van het gezin 533 . Lichamelijk herkenningstekens
werden opgenomen bij de mannelijke inwoners voor de controle bij het betalen van de
hoofdelijke taks. Vrouwen betaalden deze taks niet. Daarom wordt in de aangiftes enkel hun
naam, de relatie tot het gezinshoofd en hun leeftijd opgenomen 534 . Ook de onroerende
goederen van de familie moesten aangegeven worden, zonder dat er evenwel details of
precieze plaatsbepalingen van die eigendom gegeven werden 535 . In ieder geval was er geen
schatting van de waarde van de eigendom 536 . jApografaiv werden steeds in het Grieks
geschreven, zelfs deze die aangegeven werden door of voor Romeinse burgers en werden
steeds in de eerste persoon enkelvoud opgesteld 537 . Bij dit alles moet wel opgemerkt worden
dat er relatief weinig censusaangiftes teruggevonden zijn uit de eerste eeuw 538 , met als
gevolg dat vele aspecten m.b.t. die periode onduidelijk zijn. Veralgemeningen die in de
tweede eeuw mogelijk zijn, gelden misschien niet voor de eerste eeuw 539 .
530 De uitvoerigste behandeling van de provinciale census dateert reeds van 1952, toen Hombert en Préaux hun
Recherches sur le recensement dans l'Egypte romaine voltooiden. Het werk is nog steeds waardevol maar wel
verouderd op bepaalde punten door de aanwas van het bronnenmateriaal, in het bijzonder i.v.m. aangiftes van
Romeinse burgers voor de provinciale census. R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), pp. 1-30 geven in de
inleiding van hun studie over de demografie van Romeins Egypte een uitvoerige samenvatting van de
onderzoeksresultaten van Hombert en Préaux en brengen wijzigingen aan waar nodig op basis van het nieuwe
bronnenmateriaal. We zullen ons hier doorgaans baseren op het werk van Bagnall en Frier. Verdere literatuur
vindt men bij N. LEWIS (1983), pp. 157-159 en A.K. BOWMAN (1996²), p. 690.
531 De vroegste censusaangifte dateert van 12 n. C., de laatste van 259 n. C. Cf. R.S. BAGNALL - B.W.
FRIER (1994), p. 1. Er is veel discussie over de begin- en einddatum van de census (N. LEWIS (1983), p. 158;
W.E.H. COCKLE (1984), p. 120; R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), p. 1) maar die is niet relevant voor onze
studie naar het archief van Pompeius Niger.
532 In de eerste-eeuwse aangiftes zelden vermeld. Cf. G.M. PARASSOGLOU (1970), p. 95 comm. bij r. 29.
533 N. LEWIS (1983), p. 157; W.E.H. COCKLE (1984), p. 120; D.W. HOBSON (1985), p. 213.
534 N. LEWIS (1983), p. 158.
535 D.W. HOBSON (1985), p. 213; R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), pp. 22-23.
536 D. RATHBONE (2001), p. 106.
537 D. RATHBONE (2001), p. 106.
538 Een grafische voorstelling van het aantal bewaarde aangiftes voor iedere veertienjaarlijkse census vind je bij
R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), p. 9. Tabellen met de geografische herkomst van de censusaangiftes per
veertienjaarlijkse census vind je in R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), pp. 7-8.
539 R.S. BAGNALL - B.W. FRIER (1994), p. 6.
161