HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

3.5 Pompeius Niger en de geschiedenis van vroeg-Romeins
Egypte
3.5.1 De economische activiteiten en de socio-economische status
van Pompeius Niger als veteraan in vergelijking met zijn collega's
In het standaardwerk van Lewis (Life in Egypt under Roman Rule) over Romeins Egypte
worden veteranen voorgesteld als 'local tycoons' 609 . We gaan na of dit beeld overeenkomt
met onze legioenveteraan Pompeius Niger.
Tekst III toont aan dat onze ex-legioensoldaat inkomsten had uit onroerende goederen. In
deze papyrus geeft hij immers zijn deel van het huis dat hij van zijn overleden vader had
gekregen in Oxyrhynchus (cf. tekst II) in bruikleen voor een bedrag van 400 drachmen 610 .
Niger bezat zelfs nog een derde deel van een tweede huis in Oxyrhynchus (cf. tekst IV). Het
huis was meer waard dan het eerste (500 HS tegenover 400 HS) en het had waarschijnlijk
ook nog huisraad en meubilair ter waarde van 150 HS 611 . We weten niet hoe hij deze
eigendom verkregen had 612 .
Tekst IV leert ons verder dat Niger vlak na het einde van zijn legerdienst de waarde van zijn
bezittingen schat op minimum 1250 sestertiën, waarmee hij tot de klasse van de assidui
behoort. Dit is weliswaar slechts de vijfde vermogensklasse (tussen 375 en 20.000 HS) van
Romeinse burgers, maar een teken van armoede is dat niet: op één na alle veteranen in
609 N. LEWIS (1983), p. 24. Ook volgens A.K. BOWMAN (1996²), p. 688 gingen veteranen van de auxilia en
legioenen een steeds belangrijker positie innemen in de maatschappij. J.E.G. WHITEHORNE (1990), p. 557 is in
het besluit van zijn studie over eerste-eeuwse veteranen in Oxyrhynchus iets genuanceerder: de soldaten en
veteranen kunnen moeilijk beschouwd worden als dé motoren van de Romeinse economische wereld. Toch
gingen ze volgens hem in de micro-economie van eerste-eeuws Oxyrhynchus al snel een belangrijke plaats
innemen. Hij verwijst in het bijzonder naar hun juridische privileges, waarvan wij de praktijkwaarde in deel
2.5.1.3.3 sterk in twijfel trokken. Ook de visie van Whitehorne beschouwt m.i de veteranen nog te zeer als een
aparte, boven de gewone bevolking verheven klasse. Men zou kunnen opwerpen dat ik de verkeerde man
bekritiseer, want de studie over eerste-eeuwse soldaten veteranen van Whitehorne is beperkt tot Oxyrhynchus en
hierboven heb ik aangetoond dat Nigers vaste woonplaats in de Arsinoïtische gouw was. Maar zoals ik ook reeds
zei nam Niger zeker deel aan het economisch leven in deze metropolis.
610 Voor B. TENGER (1993), p. 197 is tekst III het bewijs dat veteranen na hun pensionering door het leger in de
meeste gevallen geen financiële problemen hadden. De argumentatie gaat als volgt: hij zegt dat Pompeius Niger
nog andere huizen (in het meervoud dus!) en ook nog stukken grond bezit (eveneens in het meervoud!) in
eigendom heeft en dus op het huis niet aangewezen is en dit kan gebruiken voor winstgevende doeleinden.
Daarbij zegt Tenger ook nog dat Pompeius Niger in Alexandrië woont en dat precies daarom de ajnticrhvsi" in
tekst III zo'n lucratieve zaak is voor Niger. Ten eerste is slechts één ander huis bekend, waar Niger dan nog
slechts een vierde van bezit (cf. tekst IV), ten tweede is er geen enkele aanwijzing in het archief dat Pompeius
Niger een stuk land bezit, laat staan meerdere stukken land. Ten derde is het geheel onduidelijk waarom Tenger
volledig zeker is dat Niger in Alexandrië woont. De auteur waarop hij zich baseert, is J.F. GILLIAM (1971), p. 42,
maar die stelt slechts als voorzichtige hypothese dat Pompeius Niger "perhaps" in Alexandrië woont.
611 Cf. IV.A.14. J.E.G. WHITEHORNE (1988), p. 448 (cf. J.E.G. WHITEHORNE (1990), p. 556) geeft aan dat het
huis "350 sesterces worth of fittings and furnishings" bevat. Het is mogelijk dat we de 200 sestertiën aan huisraad
die op IV.A.14 vermeld worden, bij de 150 sestertieën op IV.A.15 moeten optellen, maar andere hypotheses zijn
niet uitgesloten. Daarom houden we het op 150 sestertiën.
612 D. RATHBONE (2001), p. 105 n. 19 denkt dat het huis van de familie van Nigers vrouw is.
175