HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

in de papyrus verwezen wordt, tweemaal expliciet (VII.31-32, VII.55-56) in Oxyrhynchus
gesitueerd wordt.
b) Eigen hypothese: Pompeius Niger vestigde zich in de Arsinoïtesgouw
Ik denk dat Pompeius Niger zich in de Arsinoïtesgouw vestigde na zijn legerdienst, maar dat
hij nog regelmatig voor zakelijke aangelegenheden (en vooral voor de inkomsten van het
deel van het ouderlijk huis dat hij er nog bezat) naar zijn geboorteplaats Oxyrhynchus
afzakte. Dat verklaart meteen het hoge aantal papyri in verband met dit huis in Oxyrhynchus
in het archief. Zekerheid kan ik niet geven, waarschijnlijkheid wel.
De eerste reden is een voor de hand liggende: uit de vijf nieuwe papyri blijkt dat Pompeius
en zijn hele familie op vijf verschillende tijdstippen steeds in dezelfde plaats verblijven, nl. in
de Arsinoïtesgouw. Dat blijkt in de eerste plaats uit XI.10 (katïukou'to" ejn tïw'i
jArásíenoei?thi), uit XII.13 (ejtevqhËiÊ eij" &Alabanqivda) en uit het adres op XII.20 (Eij"
jOxuvruïágícïa), maar ook uit X.6 (toºn jArsinoeivthn). Ook de moderne geleerden twijfelen er
niet aan dat teksten VIII-XII uit de Arsinoïtesgouw komen 504 .
Wanneer men met deze hypothese in het achterhoofd tekst VII r. 36-38 opnieuw leest, kan
een bemerking van Pompeius Niger die voor problemen zorgt bij de moderne onderzoekers,
veel beter begrepen worden. Onze legioenveteraan zegt immers over het huis dat hij
aangeeft voor de provinciale census en dat zich in Oxyrhynchus bevindt: "waarin ik van tijd
tot tijd verblijf wanneer ik hier ben" (VII.36-38). Wanneer men deze aanduiding naast de
nieuwe papyri legt, zie ik een duidelijke aanwijzing dat de vaste woonplaats van Niger in de
Arsinoïtesgouw ligt 505 .
Een derde argument is de situatie van zijn collega-veteranen 506 . Er zijn heel weinig
veteranen of zelfs Romeinen geattesteerd in Oxyrhynchus, hoewel het aantal papyri dat uit
deze metropolis is teruggevonden groot is. In de tweede eeuw was het percentage van de
populatie in Oxyrhynchus met militaire connecties gelijk aan een tiende of een twintigste van
504
A. BATAILLE (1939), in P. Fouad 75, p. 156; J.W.B. BARNS - H.I.BELL - B.R.REES (1959), in P. Mert. II 63,
p. 41; J.L. WHITE (1986), p. 140.
505
F. BURKHALTER (1993), pp. 151-152 denkt op basis van twee argumenten, waarvan VII.36-38 er één is, dat
Pompeius Niger zich in Alexandrië vestigde. Ik heb daarstraks in voetnoot haar ander argument hiervoor
afgewezen. D. RATHBONE (2001), p. 109 zegt het volgende over VII.36-38: "For the census of 61/2 Lucius
Pompeius Niger submitted in person an apographê for his quarter share of the paternal house in Oxyrhynchus, "in
which at times," he admitted, "when I am present there (sc. Oxyrhynchus), I reside," and the declared that there
was no-one in the property to register. Pompeius probably did live in the house, which his language concedes
while claiming that he was only a peregrinus there." Ik moet toegeven dat ik niet precies begrijp wat Rathbone
met dit laatste bedoelt.
506
Het was overigens in het algemeen niet uitzonderlijk dat iemand zich in een ander plaats vestigde dan zijn
geboortestad. De maatschappij was eerder sociaal mobiel, zowel qua status als qua woonplaats. De origo van
een persoon in Romeins Egypte was niet bindend. Cf. A.K. BOWMAN (1996²), p. 696. Pompeius Nigers situatie is
in die zin wél uitzonderlijk ten opzichte van zijn collega's dat hij niet naar zijn geboorteplaats terugkeerde of zich
in de omgeving van het legerkamp van Nikopolis vestigde. Cf. G. WESCH-KLEIN (1998), p. 200. Veteranen
vestigden zich volgens haar graag in een omgeving die hun bekend was.
149