HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

3.3 Tekst IV: een Romeinse censusaangifte voor een
census van Romeinen
3.3.1 De census van Romeinse burgers tijdens de republikeinse
periode en het principaat
In de republikeinse periode was er een vijfjaarlijkse census, maar in de eerste eeuw v. C.
werd die steeds onregelmatiger gehouden. Augustus hield er tijdens zijn regeerperiode nog
drie en de laatste twee werden gehouden door keizer Claudius 585 en keizer Vespasianus. De
census die tijdens deze twee keizers georganiseerd werd, was echter deels een
propagandistische en antiquarische opvoering, want in het eerste decennium n. C. werd een
systeem van continue registratie voor aangiftes van geboortes en overlijdens ingevoerd.
Deze continue registratie gebeurde volgens vaste procedures en de aangiftes volgens vaste
formules 586 . De vraag blijft open hoe de censusniveaus van Romeinse burgers die buiten
municipia of koloniën resideerden (deze hadden lokale magistraten voor de census van de
Romeinse burgers in hun stad) in Egypte en in andere provincies werden bepaald en
bijgehouden na de regering van Augustus 587 .
3.3.2 Tekst IV
3.3.2.1 Een aangifte voor de provinciale census?
Hoewel tekst IV in het verleden 588 direct of minder direct verbonden werd met de provinciale
census, mag voor de lezer die de informatie in deel 3.1.1.1 over een kat joijkivan ajpografhv
soorten eigendomsaangiftes. Een hele korte samenvatting erover vind je in G.M. PARASSOGLOU (1970), p. 93
comm. bij r. 8.
585
Cf. hierover ook A. DE PRAETERE (2001), p. 51.
586
Details hierover bij D. RATHBONE (2001), p. 110.
587
D. RATHBONE (2001), p. 113.
588
Aangezien de papyrus opgesteld is tussen 45 en 54, meende Wilcken dat deze mogelijk uit het jaar 47/8
stamt, het jaar waarin een provinciale census voor Egypte werd gehouden. De census van Romeinse burgers en
andere inwoners van Romeins Egypte werd volgens hem bijgevolg waarschijnlijk gelijktijdig gehouden. Cf. U.
WILCKEN (1936), pp. 76-77. In hun monografie over de census in Romeins Egypte uit 1952 namen M. Hombert
en C. Préaux deze visie van Wilcken over. Ze concludeerden : "Il faut donc croire que les Romains étaient
recensés, mais qu' ils l' étaient dans les formes proprement romaines. On peut même se demander si le cycle
appliqué à ce recensement des Romains était, comme pour les autres habitants de l'Egypte, quatrodécennal."
De visie werd ook overgenomen in C.Pap.Lat. 170. Müller dacht dan weer dat tekst IV het bewijs leverde dat
Romeinse burgers in de eerste helft van de eerste eeuw in het Latijn hun censusaangifte in het Latijn moesten
opstellen en dat daarna, door de grote groei van Greco-Egyptische veteranen met Romeins burgerrecht, de
overheid snel overschakelde op aangiftes in het Grieks, wat de uniciteit zou verklaren van tekst IV. Cf. W.
MÜLLER apud D. RATHBONE (2001), p. 107. Whitehorne betwijfelde in 1990 of tekst IV een kat joijkivan
ajpografh was en of we de papyrus wel moesten verbinden met de provinciale census van 47/8, vooral omwille
170