HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

Hierboven spraken we reeds uitvoerig over de vorm waarin dit document gegoten werd (nl.
een sugcwvrhsi"). De inhoud van de overeenkomst is een ajnticrhvsi" 133 . Dit is een
bijzondere vorm van kredietopname. Kenmerkend is de manier waarop de intrest of de
terugbetaling van het kapitaal gebeurt, nl. door de overdracht van een object van de
schuldenaar aan de kredietverlener, dat de crediteur in plaats van de intrest of in plaats van
de intresten én het in leen gegeven kapitaal kan gebruiken. De ajnticrhvsei" kan men op
twee manieren onderverdelen.
Met Tenger 134 kan men een eerste onderscheid maken tussen:
1. ajnticrhvsei", waarin door het gebruik de verschuldigde intrest wordt gecompenseerd.
2. ajnticrhvsei", waarin door het gebruik de verschuldigde intrest en het geleende kapitaal
gecompenseerd worden.
3. ajnticrhvsei", waarin door het gebruik de rente die gevraagd wordt wanneer de
terugbetaling van het geleende kapitaal niet tijdig gebeurt, gecompenseerd worden.
Onze tekst hoort thuis bij de eerste categorie, want het gebruik van het huis compenseert
enkel de intresten, niet het kapitaal (cf. r. 10: ajntiº tw'n touvtwn tovkwn).
Men kan ajnticrhvsei" ook indelen volgens het object dat in gebruik wordt afgestaan door de
schuldenaar aan de crediteur 135 :
1. De debiteur geeft een stuk land of een werktuig in gebruik aan de schuldeiser (= karpeivaverdragen)
2. In de meeste gevallen stelt de schuldenaar woonruimte ter beschikking (= ejnoivkhsi" 136 ).
De woonruimte geldt in alle bekende gevallen van ejnoivkhsi" enkel als vervanging van de
rente.
3. De debiteur stelt zijn eigen arbeidskrachten of die van een ander ter beschikking aan de
crediteur (= paramonhv).
Onze tekst behoort tot de tweede categorie en is dus een ejnoivkhsi".
Tenger meent dat de ajnticrhvsei" aanleiding gaven tot een de facto hogere rentevoet dan
de gebruikelijke 12% op jaarbasis, precies omdat er in het contract geen duidelijke rentevoet
aangegeven wordt 137 . Meer specifiek in het geval van een ejnoivkhsi" zou dat mogelijk zijn
133
In geen enkele van de antichreseis duikt het woord ajnticrhvsi" op. De term verschijnt zelfs slechts
tweemaal in de papyri (P. Gron. 11 kol. I.12 en kol. II.5), maar de context is onduidelijk door de fragmentarische
bewaring van de papyrus. Voor een begripsbepaling moeten we dan ook te rade bij de latere rechtsgeleerden en
de codices. Meer informatie en referenties in R. TAUBENSCHLAG (1955²), pp. 286-291 (andere indeling dan bij
ons), D.W. HOBSON (1985), pp. 226-227 en B. TENGER (1993), p. 79 n. 281.
134
B. TENGER (1993), p. 79.
135
B. TENGER (1993), pp. 80-95.
136
Cf. specifiek voor de ejnoivkhsi" ook D.W. HOBSON (1985), pp. 226-227.
137 B. TENGER (1993), p. 98.
58