HET ARCHIEF VAN LUCIUS POMPEIUS NIGER - E-thesis

3.5.2. Rekrutering van legioensoldaten in de eerste eeuw
Paragraaf 55 van de Gnomon van de Idios Logos (BGU V 1210) wordt doorgaans
geïnterpreteerd als het bewijs dat aigyptioi geen militaire dienst mochten verrichten in de
legioenen 630 . In deel 2.5.1.1 gaven we reeds aan dat alle inwoners van Romeins Egypte, met
uitzondering van de Romeinse burgers en de burgers van de Griekse poleis, tot deze klasse
gerekend werden. Lucius Pompeius Niger was een aigyptios. Meer specifiek was hij van
Egyptische afkomst. Dat maakt het op het eerste gezicht zo vreemd dat hij zijn legerdienst in
de legioenen volbracht.
In een eerste deel zal ik trachten aan te tonen dat het verbod op militaire dienst in de
legioenen t.a.v. aigyptioi sterk te betwijfelen is. In een tweede deel breng ik een belangrijk
methodologisch probleem naar voren. Daarna richt ik de blik op de opschriften en bekijk wat
we uit deze bronnencategorie kunnen afleiden m.b.t. de origo van legioensoldaten in de
eerste eeuw n. C. We stellen de vraag of er in de tijd van Pompeius Niger al lokale
rekrutering voor de legioenen in Egypte geattesteerd is. Een tweede vraag zal zijn of er voor
die rekrutering uitsluitend cives romani en burgers van de Griekse poleis in aanmerking
kwamen, dan wel of er naast Pompeius Niger nog andere aigyptioi zijn die in de legioenen
werden opgenomen.
3.5.2.1 Een verbod op de aanwezigheid van aigyptioi in de Romeinse
legioenen?
BGU 1210 § 55 luidt: jEaºn Aijguvptio" laqwºn strateuvshtai ejn legw'ni, ajpoluqeiº" eij"
toº Aijguvption tavgma ajpokaqivstatai. In vertaling wordt dit: "Als een aigyptios in dienst
treedt in het legioen zonder dat hij zich als zodanig aangeeft, wordt hij na zijn opruststelling
weer in de klasse van de aigyptioi ondergebracht." Met Mitthof 631 lijkt het me dat aigyptioi
onder bepaalde voorwaarden (namelijk indien ze niet verborgen dat ze tot deze laatste
klasse behoorden) tot de legioenen konden toegelaten worden en dat er van een verbod
bezwaarlijk sprake kan zijn.
629 F. MITTHOF (2000), pp. 392-393. Kritiek op Alston: p. 393 n. 63.
630 O.a. H. DE KUYFFER (1989), p. 288; R. ALSTON (1995), p. 216 n. 23 (iv); J.C. MANN apud F. MITTHOF
(2000), p. 380 n. 10; J.C. MANN (2000), p. 156 n. 21. S.A. PHANG (2001), p. 65 ziet Gnomon § 55 als een
bestraffing van Egyptenaren die zich in het legioen inschreven, wat dus eigenlijk op hetzelfde neerkomt als een
verbod.
631 F. MITTHOF (2000), pp. 380-381.
178