Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

idee dat //1/11 familie/id lIag lIiet 'echt' was over/eden". Van groot belang is dat de
hersendood duidelijk en helder wordt beschreven voor de familieleden. Blok et al.
(1995: 57): "Toch bleek het belallgrijk te zijll dat herselldood goed begrepellwerd:
mell voelde zich millder I'aak schtlldig het familielid 'Ievelld' achterge/atell te
hebbell". Belangrijker is waarschijnlijk dat ook professionals als artsen en verpleegkundigen
vaak moeite hebben de klinisch hersendode patiënt als overledene te
beschouwen. In het onderzoek van EUner et al. (1988: 73) geeft 24% van de ondervraagde
artsen, verpleegkundigen en andere hulpverleners aan dat een hersendode
patiënt pas als dood te zien is nadat het hart is gestopt. Zij geven voorbeelden met
uitspraken zoals: "Braill-dead patÎellfs appenr te be (anve"'; "Dollors are maÎlltaifled
with (resliscitation' or 'lifesllpport' eqllipmeIJt"; ({Dead persolls are taken 10 (he opemting
room"; Dead dOllor is gÎllen full surgical services"; waaruit blijkt dat klinisch
hersendode donoren behandeld worden als levenden. In dezelfde studie vond 7%
van de respondenten dat het beëindigen van de kunstmatige beademing 'mere)'
killing' was. Het blijkt moeilijk te zijn voor professionals om in termen van dood
en verleden tijd te spreken als zij over een hersendode patiënt speken 221 . Watkinson
(1995: 936): "SolIIe times yal/ jl/st kllolV that if yOI/'re talking to thelll (the falllily)
rOIl have got to sar words like dead, denth, dyillg ... wlwtever. I thillk some lIurses are
I'ely COl/tiOI/S abol/t sl/ying thase words': In het onderzoek van Youngner et al. (1989:
2209) zag daarentegen slechts 4% van de geënquêteerde artsen en verpleegkundigen
de hersen dode patiënt niet als overleden. Schweidtmann & Muthny (1997)
concludeerden dat 40% van 134 artsen de klinische hersendood een praktisch
willekeurige markering vond waarop organen zonder rechtsvervolging uitgenomen
konden worden. Uit dit zelfde onderzoek kwam naar voren dat 90% van de
geënquêteerde artsen de klinisch hersendode patiënt nog steeds als persoon zag,
4/5 van de artsen sprak de klinisch hersendode patiënt zelfs nog aan en 80% ervoer
het als zeer hinderlijk dat sommige patiënten spinale Lazarusreflexen vertoonden.
Ten sloUe is het opmerkelijk dat als een klinisch hersen do de patiënt niet in
aanmerking komt voor orgaandonatie en de behandeling en beademing gestaakt
worden op de intensive care-afdeling als het moment van overlijden de stilstand
van het hart wordt genoteerd, zoals in de geschetste casus. Op de overlijdensverklaring
zal het tijdstip van de hartdood en niet van de klinische hersendood worden
genoteerd. Het elektrocardiogram zoals dat zichtbaar is op de monitor naast
het bed zal eerst iso-elektrisch moeten zijn voordat handelingen zoals het verwijderen
van intravasale lijnen en catheters en het verzorgen van het lichaam plaatsvinden.
Een potentiële klinisch hersendode orgaandonor sterft op een ander
tijdstip dan een klinisch hersendode patiënt die niet voor orgaandonatie in aanmerking
komt. Stel dat twee klinisch hersendode patiënten naast elkaar op een
intensive care-afdeling liggen. Bij allebei is om 20.00 uur na klinisch neurologisch
onderzoek en een elektro-encefalogram de klinische hersendood vastgesteld.
Patiënt A is een potentiële orgaandonor bij wie de familieleden toestemming hebben
verleend tot orgaanuitname. Bij patiënt B is dit door de familieleden gewei-
120 HOOFDSTUK 3