Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

door de familieleden verkeerd worden opgevat, namelijk dat het de 'levensredder'
eigenlijk om de organen te doen was. Dit gevaar dreigt ook als een apart team
ingezet wordt om de organen te verkrijgen, zoals in het Spaanse model. Weliswaar
heeft men op deze wijze in Spanje een opmerkelijke stijging in het aantal orgaandonoren
weten te bewerkstelligen, maar of dit vrij van belangenverstrengeling en
ongepaste beïnvloeding is is zeer de vraag. De grens tussen overtuiging en manipulatie
is moeilijk te trekken. Sommige familieleden hebben extra informatie en
uitleg nodig om te kunnen beslissen, maar de werkwijze van de Spanjaarden neigt
naar manipulatie, dat is: uitoefening van macht, zodat er onvoldoende ruimte
voor betrokkenen blijft zelf een beslissing te nemen. Ook familieleden moeten de
vrijheid hebben om te kunnen weigeren. Een dergelijk vrij agressief beleid lijkt mij
voor de Nederlandse situatie ongewenst. Het cliché 'Het doel heiligt niet altijd de
middelen' is hier van toepassing. In veel gevallen heeft toestemmen tot orgaandonatie
een positief effect op de familieleden 474 , maar helaas is dit niet altijd zo.
Wat is de winst van het rechtsgeldige donorcodicil en van de centrale registratie?
De winst zal zijn dat bekendheid met de mening van mensen over postmortale
orgaandonatie een steun kan zijn zowel voor de familieleden als de arts. Als de
behandelend arts de vraag om orgaandonatie stelt in de wetenschap dat de betrokken
patiënt zich hierover positief heeft uitgelaten kan hij dit meenemen in het
gesprek: 'Ik heb het centrale register geraadpleegd en hieruit blijkt dat uw ... zich
positief heeft uitgelaten over postmortale orgaandonatie. Kunt ti met deze wens
instemmen?'Veel vaker zal men deze steun missen, gezien het feit dat momenteel
19% van de Nederlandse burgers toestemming heeft laten registreren.
Concluderend: de belangen, emoties en gevoelens van de familieleden bij toe- of
instemming tot orgaanuitname wegen zwaat. Bij een positieve registratie zal men
de beslissing van de overledene moeten respecteren en opvolgen. Dit zal zowel
voor de hulpverleners als voor de familieleden moeten gelden. Inmenging in een
negatieve beslissing, zoals voorgetseld in het Spaanse model, is moreel onjuist en
zal vermeden moeten worden.
n.B CONCLUSIES
Het zich bereid verklaren tot postmortale orgaandonatie is een handeling met
minimale inspanning zonder invloed op of nadeel voor het dagelijks leven of
andere plichten. Vanuit deze optiek zou men het zich bereid verklaren tot postmortale
orgaandonatie als morele plicht kunnen zien. Dit hoeft niet ten koste te
gaan van de voorwaarde van vrijwilligheid.
2 De morele basis tot postmortale orgaandonatie kan gevonden worden in
humanitaire solidariteit vanuit de gedachte van wederkerigheid, namelijk dat
men de eigen bereidheid ook bij de ander weerspiegeld zal zien.
3 Het verzoek om registratie is vrijblijvend en heeft geen consequenties als men
373