Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

mers niet gelijk aan een hartstilstand. Hierna wordt de potentiële donor aangemeld
bij de transplantatiecoördinator, welke vervolgens het chirurgisch team
waarschuwt. Het benodigde materiaal wordt reeds klaargezet. In het protocol van
september 1995 wordt tien minuten na de doodverklaring (na circulatiestilstand)
de uitwendige hartmassage en de kunstmatige beademing weer hervat en wordt er
toestemming gezocht voor perfusie en explantatie van de nieren. De verwachting
was dat door continueren van massage en beademing als gevolg van het circuleren
van geoxygeneerd bloed de ischemische schade aan de nieren zoveel mogelijk
wordt beperkt. Dit protocol gaat nog uit van de situatie waarbij consent voor het
inbrengen van de DBTL-catheter en de in situ perfusie van de familieleden in alle
gevallen moet worden verkregen.
In het protocol van maart 1998 worden twee verschillende situaties onderscheiden:
De familieleden van de overledene zijn aanwezig of worden binnen 15 minuten
in het ziekenhuis verwacht.
2 De familieleden zijn niet aanwezig en worden ook niet binnen 15 minuten in
het ziekenhuis verwacht.
In de eerste situatie bestaat de mogelijkheid om toestemming voor de in situ perfusie
te vragen in de tweede situatie niet. Dit protocol nam een bijzondere positie
in in de fase tussen de inwerkingtreding van de WOD (per januari 1998) en de
mogelijkl1eid tot raadplegen van het donarregister (september 1998). De auteurs
zouden voor september 1998 hun protocol opnieuw hebben moeten herschrijven.
Hier zou bij de omschreven procedure voor een NHBD na een mislukte resuscitatie
moeten worden genoemd dat het donorregister moet worden geraadpleegd.
Dit is ethisch bezien van groot belang. Heeft men het register geraadpleegd en
blijkt hieruit dat de overledene een 'ja' heeft laten vastleggen dan is de tien minuten
'no touch' van geen belang. Bij toestemming mogen immers al tijdens de stervensfase
op orgaandonatie voorbereidende handelingen worden verricht (zoals het
inbrengen van de DBTL-catheter). Blijkt een 'nee' geregistreerd dan zal men zich
moeten onthouden van welke op orgaandonatie voorbereidende handeling dan
ook. Blijkt de beslissing overgelaten aan familieleden in het algemeen of aan een
specifieke persoon dan kan men in geval van situatie 1 toestemming vragen en in
situatie 2 na tien minuten 'no touch' starten met de op orgaandonatie voorbereidende
handelingen. Er is geen noodzaak meer tot postmortale hartmassage en
beademing, zodat deze handelingen in vergelijking met het protocol van september
1995 niet meer toegepast hoeven te worden, hetgeen ethisch bezien een
gelukkige situatie is. De auteurs van het protocol van maart 1998 schrijven dat:
«Uit ethische ovenvegillgen eell periode vall 10 minutell 'Ilo-touch' val1 de dOllor;l1
acht wordt gellol1len): "Dit betekent dat geen illmsieve hal/delingen worden verricht.
Scherel/,joderel/ el/ afdekkel/ zijl/wel toegestaal/" (pagina 7). Welke ethische overwegingen
zijn dit? Een ethische overweging ten aanzien van handelingen aan het
lichaam van een overledene zou betrekking kunnen hebben op toestemming en
281