Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

Maar is er dan in geval van de klinische hersendood waarbij nog (enige) restactivi­
teit of functies te vinden zijn zoveel op tegen om van dood te spreken, ook al is er
een waardeoordeel in besloten? Nee, maar dan moet wel absoluut helder en
inzichtelijk zijn dát hersendood als dood een moreel en ontologisch correct waardeoordeel
is en dit niet toedekken onder de schijngestalte van biologische argumenten
van de volledig functieverlies van de hersenen als zijnde de dood als geheel.
De claim op de biologische criteria van hersendood zal altijd wantrouwen
blijven opwekken. Als aan de criteria voor de klinische hersendood is voldaan,
betekent dit dat de betrokken persoon meer dan voldoende afgestorven hersenen
heeft 0111 als persoon, als wezenlijk geheel, als overleden te kunnen worden beschouwd.
De persoon kan dus los van het organisme sterven. Dit is wat anders en
eerlijker dan te zeggen dat het organisme ('de mens') is overleden. We stellen bijvoorbeeld
de vraag: UWeet je wie er overleden is?", Een persoon is de entiteit van
een persoonlijke psychologische geschiedenis. Bij het ophouden van het bestaan
van deze entiteit, door destructie van het voorwaardelijke substraat van deze entiteit
(de hersenen), verdwijnt, sterft de persoon. Als een specifieke persoon met een
specifieke persoonlijke identiteit niet meer bestaat is hij dood. De dood van de
hersenen, ervan uitgaande dat dit de zetel van de persoonlijkheid is, betekent de
dood van de persoon, dus vaststelling van de klinische hersendood betekent vaststelling
van de dood van de persoon. Het levende lichaam van de hersendode
patiënt doet ons, net als het dode lichaam dat eens persoon/organisme, herinneren
aan de eens aanwezige, maar nu voor altijd afwezige persoon. Het levende persoonloze
lichaam (lik-hamo) is op deze wijze beredeneerd letterlijk niets meer dan
een 'hemd van vlees' waarin ooit een persoonlijke entiteit en het levende substraat
voor deze entiteit huisde. Het leven van het lichaam met levenloze hersenen doet
er dan niet meer toe. Het dode lichaam ofhet levende lichaam van een klinisch
hersendode is alleen voor de naasten de uiterlijke herinnering aan de eens handelende
en levende persoon.
Als we star vasthouden aan de dead·donor-rule gebaseerd op biologische argumenten,
in de zin dat de donor volledig en definitief verlies van alle functies van de
gehele hersenen moet hebben, dan is het verdedigbaar dat de whole-brain death
niet in alle gevallen bewezen kan worden, immers in sommige gevallen zijn nog
(rest)functies van de hersenen te vinden. Het definitief en volledig verlies van alle
functies van de gehele hersenen is in die gevallen wetenschappelijk niet te ver­
dedigen. Moeten we in deze gevallen dan terug naar de traditionele, natuurlijke
doodscriteria, waarbij de afwezigheid van circulatie en ademhaling bepalend
waren voor het intreden van de dood van de mens, zoals in vrijwel alle gevallen
waarbij de patiënt geen potentiële orgaandonor is? Nee, dit is niet redelijk.
De primaire reden tot het vaststellen van de criteria voor het vaststellen van de
hersendood was dat de behandeling en beademing niet meer in het voordeel van
de betrokken patiënt was en dat de ingestelde behandeling op terechte gronden
gestaakt kon worden 228 . Maar moet een patiënt hersendood zijn wil men de
128 HOOFDSTUK 3