Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

geen orgaandonor kan zijn. Reden hiervoor is dat door de bestaande bloedhersenbarrière
primaire hersentumoren vrijwel nooit buiten het centrale zenuwstelsel
metastaseren. In geval vall patiënten met een secundaire maligne nieuwvorming
in het centrale zenuwstelsel (bijvoorbeeld metastasen van een long- of
mammacarcinoom of maligne melanoom) bestaat een contra-indicatie voor orgaandonatie.
Ondanks chirurgische behandeling, radiotherapie en chemotherapie is de prognose
voor patiënten met ecn maligne primaire nieuwvorming in de hersenen infaust.
Afhankelijk van de maligniteitgraad van de tumor zullen vrijwel alle patiënten
tussen 6 maanden en 6 jaar na het ontstaan van de tumor overleden zijn. Van
Alphen (1991: 478) noemt voor de langzaamst groeiende gliomen een vijfjaarsoverleving
van 25%. De morbiditeit is hoog. Uiteindelijk overlijdt een groot deel
van de patiënten met een primaire intracraniële tumor aan de gevolgen van inklemming
door groei en oedeemvorming van de tumor. !vleestal vindt dit overlijden
plaats in een verpleeghuis of binnen de terminale thuiszorg. Dit laatste is de
reden dat slechts weinig patiënten met een intracerebrale nieuwvorming als orgaandonor
geëffectueerd worden. In Nederland varieerde het aantal aangemelde
potentiële orgaandonoren met als doodsoorzaak een intracraniële tumor in de
jaren 1989-1995 tussen 6 en 20 patiënten per jaar 406 . Van de 12 in 1995 aangemelde
potentiële donoren zijn er slechts 4 daadwerkelijk geëffectueerd 407 •
De meeste orgaandonaties bij patiënten met een maligne intracraniële nieuwvorming
vinden plaats bij patiënten die postoperatief na electieve chirurgie aan de
gevolgen van ontstane complicaties (nabloeding, oedeem) op de intensive careafdeling,
eenmaal kunstmatig beademd, hersendood raakten. Het zal zelden voorkomen
dat een patiënt met een primaire hersentumor in het terminale stadium
van zijn ziekte op de intensive care terecht komt, en dus orgaandonor kan worden,
de meesten zullen thuis of in het verpleeghuis overlijden. Daarnaast is een primaire
maligne hersentumor een zeldzame aandoening 408 . Daarom zullen patiënten
die overlijden aan de gevolgen van een primaire maligne hersentumor nooit
een belangrijk aandeel in het donorpotentieel vormen. Bij klinisch hersendode
patiënten met een intracraniële nieuwvorming waarvan nog niet bekend is om wat
voor soort tumor het gaat zal een orgaandonatie niet snel tot de mogelijkheden
behoren. Vele soorten maligne intracraniële tumoren vormen tegenwoordig een
contra-indicatie voor orgaan-/weefseldonatie. Kalter (in Van 'Vezel et aL, 1998:
176) noemt als contra-indicatie bijvoorbeeld het medulloblastoom, het glioblastoma
multiforma en het anaplastisch meningeoom, maar ook het astrocytoom
maligniteitsgraad 2 en 3. Deze tumoren vormden kort geleden nog geen contraindicatie,
maar blijken dit tegenwoordig wel te zijn. Dit echter niet geheel onterecht.
Frank et al. (1998) beschrijven recentelijk de transmissie van het uiterst
kwaadaardige glioblastoma multifonna door een levertransplantatie. De 47-jarige
donor was drie maanden na de initiële operatie voor een frontaal glioom plotseling
klinisch hersendood geraakt. De 29-jarige ontvanger van de lever van deze
3 ' 3