Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

ken bij de neuro-intensive care-afdeling vond 94% dat geen doorgang van de procedure
had mogen plaatsvinden, tegen zes procent wel. Van de intensive careverpleegkundigen
van een algemene intensive care-afdeling in een middelgroot
perifeer ziekenhuis vond slechts 65% dat de procedure niet door had mogen gaan,
tegen 35% voorstanders. Een aantal antwoorden op de casus: "Het is erg kortzichtig
om te denketl dat je de organen (bilInen' hebt ell dat de familie ww de patiëllt maar
moet zien hoe eruit te komclI"(26 jaar, VPK466). "Nee, als er geeIJ uitdrukkelijke wells
is vall de patiënt en eell familielid is tegen, dan kali mijn inziens de procedure niet
doorgaall" (34 jaar, VPK). "Nee, ik dellk dat het belallg vall het zusje bovelI het belallg
van eell evclIlIlele ontvanger gaat" (42 jaar, VPK). HBeter eell dOtlOr verloren daut/og
iemand bitltlCll de familie gevoelsmatig verliezen" (38 jaar, VPK). "De menillg van de
eerstelijlls familieiedelI diellt te \Vordw gerespecteerd. Sterker 1I0g, ik dC/lk dat de arts
een taak heeft bij het i11 harmonie achterlatelll/nll een gezill waarbitmen eell verschil
va1l11lelling is" (29 jaar, arts). ({De be1n1lgell van de betrokkenen zijn belangrijker dan
die van eell onbekeNde derde. Hoe sneu ook" (35 jaar, VPK). "Hoewel ik een groot
l'Oorstander bell van orgaandonatie, moet er echter bij de familie/diegellell die
toestemming mogen/kwl11ell gevelll'oor dOllatie eellstemmigheid zijn" (30 jaar, arts).
"Het is mijn inziens moree/Iliet te l/erantwoordell de donatieprocedure voort te zettell
omdat dit het rou\Vproces bij de ZIIS olillodig verhevigt" (35 jaar, arts).
De mening en wil van de familieleden spelen een belangrijke rol bij het al dan
niet starten van, en doorgaan met, een orgaandonatieprocedure. Als de familieleden
tegen zijn, zullen de hulpverleners in de praktijk niet snel kiezen voor doorgang.
Hier zal een principe van niet -schaden van de familieleden (nu de patiënt is
overleden, de nu lijdellden) domineren. De artsen en verpleegkundigen maken
een af1.'leging tussen hun directe verantwoordelijkheid voor het welbevinden van
hun patiënten en familieleden en hun morele plicht ten opzichte van onbekende
potentiële ontvangers van de organen. Het getuigt overigens van weinig respect
van de familieleden voor de wil van de overledene (als deze bekend is, niet zoals in
de casus) als zij zich verzetten tegen de orgaanuitname. Overigens zal het in de
praktijk uiterst zelden voorkomen dat de familieleden tegen de wil van de overledene
zullen ingaan, ook al hebben zij zelf hun twijfels.
In de meeste gevallen wordt door de hulpverleners het initiatief genomen om
toestemming tot orgaanuitname aan de familieleden te vragen, zelden komen
familieleden met het aanbod tot org •• nuitn.me. Caplan & Welvang (l989) en
Prottas (l994) gebruiken voor deze situatie de wonderlijke omschrijving "assisted
volulltarism". Hiermee wmen zij aangeven dat de familieleden zelf vrijwillig
'doneren', maar hierbij geholpen worden door de hulpverleners. Dit is mij erg kort
door de bocht. Het is immers niet geheel duidelijk of de familieleden in een dergelijke
stresssituatie een overwogen keuze maken. Hoe 'vrijwillig' is de 'donatie'?
Waarom het niet gewoon 'request for consent' noemen, want dit is het in de meeste
gevallen. Toestemming vragen voor een operatie aan de ouders van een ziek,
beslissingsonbekwaam kind noemen we toch ook niet 'geassisteerde vrijwilligheid',
maar gewoon 'toestemming tot..'.
368 HOOFDSTUK I I