Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

estaanden zijn mogelijk nu zelfs nog niet eens geboren. Het is slordig om al over
nabestaanden te spreken als iemand nog niet is overleden. De samenstellers hebben
hier uiteraard de directe familieleden, partner en vrienden en niet de nabestaanden
bedoeld.
Het zal duidelijk zijn dat in de meeste gevallen van postmortale orgaandonatie
expliciete toestemming van de overledene ontbreekt. Centrale registratie zal dit
waarschijnlijk niet veranderen. In verreweg de meeste gevallen kan ook in de toekomst
de toestemming uitsluitend aan de naasten gevraagd moeten worden. Dit
was van tevoren te voorzien. Het verbaast dan ook dat de overheid in haar voorlichting
niet veel zorgvuldiger is geweest met keuze 4 en meer algemeen meer de
nadruk heeft gelegd op de communicatie tussen familieleden. De realiteit leert dat
het registratiesysteem niet meer bereidwilligen heeft opgeleverd dan er al codicildragers
waren, de wilsbeschikking is alleen nu makkelijker toegankelijk. Het stimuleren
van communicatie had het hoofdd?el van dc grootschalige campagne
moeten zijn.
In de huidige praktijk wordt in geval van potentiële orgaandonatie toestemming
tot de uitname van de organen aan de familieleden gevraagd, en instemming
als er een door de betrokken overledene getekend donorcodicil of een centrale registratie
van diens wil bestaat. Als men toestemming vraagt aan de naaste familieleden
kan dit uiteraard ook betekenen dat zij deze orgaanuitname weigeren. Het
weigeringspercentage bedroeg in Nederland tussen 1992 en 1996 tussen 13,7% en
25,7% (Sectie Transplantatie Coördinatoren, 1997). De vraag is of dit weigeringspercentage
een reëel beeld geeft van de werkelijkheid. Worden alle potentiële
orgaandonoren gemeld? 'Vorden alle weigeringen door de ziekenhuizen gemeld?
Mogelijk ligt het weigeriugspercentage hoger. Een weigering door familieledeu
wordt door de hulpverleners aan de transplantatiekant doorgaans gezien als een
'gemiste kans' op een 'bruikbare donor'. Ook in geval de wil van de klinisch hersendode
patiënt bekend is, bijvoorbeeld door een donorcodicil, of na raadpleging van
het centrale register, zal de instemming van de familieleden ten aanzien van
orgaanuitname van belang blijven. Juridisch gezicn zal de arts in geval van positieve
wilsregistratie in het centrale donorregister alleen aan de familieleden
hoeven mede te delen dat hij over zal gaan tot op orgaandonatie voorbereidende
en preserverende handelingen en uiteindelijk uitname van de organen. Hij heeft
hun toe- of instemming niet (meer) nodig. Als familieleden ondanks de wilsbeschikking
zich toch afwijzend over de voorgenomen orgaandonatie uitspreken,
zullen zij volgens de woordvoerders van het ministerie van "'VS goede argumenten
moeten geven waarom de vastgelegde wil van hun familielid volgens hen
niet gevolgd kan worden. In geval van pertinent weigerende, sterk emotionele
familieleden bij zal men zich desalniettemin moreel gezien tweemaal moeten
bedenken om de orgaandonatie dan toch door te laten gaan. Weliswaar zal men
zich kunnen beroepen op het donorcodicil of de centrale registratie om de donatie
te kunnen 'doordrukken', maar het zal niet gemakkelijk zijn om de wil van de emo-
366 HOOFDSTUK I I