Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

wel nog niet als dood geaccepteerd. Echter, Bayertz (1992) merkt hierover op dat:
"It is 1I0t fiTst decided at \Vhat poillt a persall should be cOllsidered dead and thelI, ill
the light of this fixed poillt of death, decided whell the remo!'al of the orgalls would be
legitimate; it is IIIUcll more the mse that the meallillg of death is fixed already with a
view fo removillg the orgalls". Dit maakt dat vanaf het begin het opstellen van
criteria voor het vaststellen van de klinische hersendood niet los is te zien van de
techniek van de orgaantransplantatiegeneeskunde zoals duidelijk is geworden uit
de in hoofdstuk 2 beschreven geschiedenis van het ontstaan van de gelijkstelling
van klinische hersendood met de traditionele dood. Deze vaststelling is van belang
bij de analyse van de vraag of de criteria voor het vaststellen van de klinische
hersendood consistent zijn met de definitie van de dood. Immers, men zal moeten
streven naar zuivere criteria voor het vaststellen van de dood, maar daarbij onvermijdelijk
de 'hete adem' van de tral1splantatiegeneeskunde in de nek voelen. Ten
aanzien van de eerste reden die het ad hoc comité van de Harvard Medical School
in 1968 gaf voor herdefiniëring van de dood was dit van minder belang. Als een
medische behandeling zinloos is geworden, is men moreel gerechtigd deze te
beëindigen, ook al is de betrokken patiënt niet dood. Voor het tweede doel zal
men, uitgaande van de aanname dat de donor op basis van empirische gronden
dood moet zijn, de dead-donor-rule moeten volgen. Het is dus eigenlijk alleen in
het licht van de transplantatiegeneeskunde dat de klinische hersendood als equivalent
aan de traditionele dood gezien wordt. Een vraag als hoe consistent zijn de
criteria voor het vaststellen van de klinische hersendood in het licht van de definitie
van de dood is daarom moreel relevant.
Onder anderen Jonas (1974), Byrne et al. (1979), Browne (1983), Youngner &
Bartlett (1983); Fackler & Rogers (1987), Truog & Fackler (1992), YOllngner
(1992), WikIer (1993), Halevy & Brody (1993), McClIllagh (1993), McMahan
(1995) en Truog (1997) bekritiseren het (biologische) concept van whole brain
death, in sommige gevallen op basis van nog aanwezige cerebrale functies bij
klinisch hersendode (whole-brain dead) patiënten. Hoe zit het met deze nog aanwezige
cerebrale (functionele) activiteit? Zijn de doodverklaarden toch niet altijd
volledig (hersen)dood? Zijn de criteria willekeurig en de bewijsvoering hierdoor
soms niet sluitend?
Kiest men voor het biologische concept van de whole-brain death, zoals in
Nederland, door de Gezondheidsraad en de wetgever, is gedaan in de zin dat alle
onderscheiden functies van de gehele hersenen geweken moeten zijn (hetgeen dan
de morele en juridische basis voor de dood van de mens is geworden) is het van
belang om na te gaan wat de betekenis is van deze verschijnselen, dan zal antwoord
gegeven moeten worden op onder andere de volgende (medisch-technische)
vragen:
1 Hoe is het ontbreken van diabetes insipidlls bij klinisch hersendode patiënten te
zien? Hoe kan het zijn dat een zwangere vrouw die 107 dagen na de diagnose
hersendood 'doorbehandeld' is contracties van de baarmoeder krijgt?
2 Hoe is te verklaren dat bij sommige klinisch hersendode patiënten de tempera-
86 H 0 0 F D S TUK 3