Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

Terug naar de casus. Uiteindelijk werd, na evaluatie van de onder 1 genoemde
punten, besloten het verzoek van de man in te willigen. Er werd bepaald dat de
disconnectie drie dagen later zou plaatsvinden. In deze drie dagen konden de
patiënt en diens familie, maar ook de hulpverleners zich voorbereiden op het
gebeuren. De patiënt had de wens dat enkele familieleden aanwezig zouden zijn bij
de disconnectie, terwijl anderen in de familiekamer zouden wachten. Op het
moment van disconnectie waren 13 familieleden en vrienden aanwezig rond het
bed van de man. De arts vroeg nogmaals of de man persisteerde in zijn verzoek,
hetgeen bevestigd werd. De arts deelde de patiënt mede dat begonnen zou worden
met een milde dosis sedatie, waarna disconnectie zou plaatsvinden. Mocht de
dosis te laag zijn) en er zou een objectief lijden waarneembaar zijn, dan zou de patiënt
kortdurend weer aangesloten worden aan de beademingsmachine, waarna de
dosis sedatie opgehoogd zou worden, waarna disconnectie opnieuw zou plaatsvinden.
Hierna werd midazolam en morfine intraveneus toegediend, waarna gewacht
werd tot de patiënt in slaap gevallen was. Hierna werd de beademing afgekoppeld.
Na disconnectie begon de patiënt oppervlakkig, maar regelmatig te
ademen. Na een minUllt werd hij echter cyanotisch en begon krampachtig te
ademen. De dosis midazolam en morfine werden verhoogd. waarna de situatie
verbeterde. Na een half uur raakte de man comateus, om na 45 minuten een ademstilstand
te krijgen. Drieënvijftig minuten na het loskoppelen kon een circulatiestilstand
worden vastgesteld. De familieleden namen afscheid van de hulpverleners
en de overleden patiënt.
Een aantal facetten uit deze casus is van belang. In de eerste plaats de zorgvuldigheid
die tijdens de gehele procedure betracht werd. Net als met euthanasie zal
men bij een dergelijke procedure niet over één nacht ijs gaan. In principe is het
leven vall een dergelijke patiënt te verlengen door het aanhouden van de kunstmatige
beademing. Om te beslissen of voortgang van de behandeling nutteloos is
geworden zal alleen afgegaan kunnen worden op de wil van de patiënt. Verder zijn
de sociale aspecten van belang. De patiënt weet zich omringd door familieleden en
vrienden en weet dat anderen dichtbij in een familiekamer wachten. Verder werd
de patiënt zodanig gesedeerd dat hij in een schemertoestand was tijdens en na de
disconnectie van de beademingsmachine. De combinatie van midazolam en morfine
waren hier een adequate keuze, gezien de optimale sedatie en het comfort van
de patiënt. Van groot belang is dat de familieleden overtuigd zijn van het feit dat
hun stervende familielid niet lijdt als gevolg van het staken van de behandeling en
dat de terminale behandeling met respect verloopt. In het onderzoek van Field et
al. (1990) was het grootste deel (29/40) van de familieleden bezorgd om het comfort
van hun stervende familielid na het staken van de kunstmatige beademing.
Rousseau (1996: 1785): ''Althollgh relief of S)'lIIptOIllS with preserl'ed [tll/ction is Ihe
liS/tal goal of lIIedicine, at the end oflife, relief of slI[[ering 1110)' predolllinaie wel' all
ofller cotlsideratÎolls': Het kan, ondanks de toediening van sedativa, voorkomen
dat de laatste levensmomenten van de patiënt voor de omstanders als oncomfor-