Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

catie met barbituraten. Alleen constateren dat de hartfunctie of hersenfunctie irreversibel
verdwenen is is niet voldoende. Op basis waarvan is bepaald dat het irreversibel
is? 'Vat vandaag irreversibel lijkt kan misschien morgen reversibel zijn. De
onhvikkelingen op het terrein van de resuscitatiegeneeskunde zijn hoopgevend in
de zin dat grenzen tussen reversibel en irreversibel niet altijd even duidelijk liggen
en waarschijnlijk in de toekomst nog wel in positieve zin zullen verschuiven.
Grenzen verschuiven met kennis en kunde en zijn afhankelijk van vele, externe en
individuele, factoren.
Irreversibel is aan de ene kant een logische en geruststellende toevoeging in de
definitie van de dood, maar aan de andere kant overbodig, omdat men altijd zal
moeten omschrijven en beargumenteren waarom men vindt dat bij die ene patiënt
voor het leven essentiële functies onomkeerbaar geweken zijn. Verder hoeft men
niet volledig, panorganisch dood te zijn om als dood beschouwd te worden. Een
mens bij wie gedurende 15 minuten geen spontane of kunstmatige ademhaling en
waarbij geen circulatie van bloed plaats heeft gevonden kan als dood beschouwd
worden, ook al fibrilleert het hart nog en hebben bijvoorbeeld de nieren hun
functie nog niet irreversibel verloren.
Bij de vaststelling van de dood zal men lichaam- of orgaanfuncties onderzoeken
en hierbij vaststellen dat deze functies irreversibel geweken zijn. Hoe zeker is men
hiervan? Hoe groot is het gevaar op een vals-positieve of vals-negatieve uitkomst?
Hoe is de specificiteit en sensitiviteit van de onderzoekingen? Als een arts een
bepaalde (hersen)functie onderzoekt en hierna concludeert dat functionaliteit
niet meer traceerbaar is, hoe zeker is dit dan? Door de loop van de geschiedenis
heen zijn velen doodverklaard terwijl zij dit niet waren. Deze gevallen van schijndood
zijn vooral uit de oude doos, maar ook in de moderne tijd komen dergelijke
voorvallen nog voor 20 . De mogelijkheid van een vals-positieve uitkomst bij de
doodvaststelling zal vooral voor kunnen komen bij de doodvaststelling onder
technologische omstandigheden zoals bij de klinische hersendood. Shewmon
(1987) wijst op de onmogelijkheid om op methodologisch-statistische gronden
valide criteria voor het vaststellen van de klinische hersendood te vinden. De
Gezondheidsraad (1996) spreekt dan ook over een "zo betroulYbaar mogelijk" vaststellen
van de hersendood. Bij het vaststellen van de dood gaat het niet om één
onderzoek, maar altijd om een combinatie van verschillende onderzoekingen,
waarvan bijna elk onderzoek niet 100% sensitief of specifiek blijkt te zijn.
1.5 KLINISCHE DOOD
Terminale cardiale incidenten aan het einde van het leven zijn incidenten die
direct (bijvoorbeeld een hartinfarct of ernstige hartritme-/pompfunctiestoornis)
of indirect (bijv. verstikking of verbloeding) leiden tot een stilstand van de bloed-
30 HOOFDSTUK I