Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

nutteloosheid van behandelen gelimiteerd is door vier aspecten: 1 nutteloosheid
in de geneeskunde is zeer moeilijk te definiëren; 2 een oordeel over nutteloosheid
van behandelen is altijd voor een belangrijk deel een waardeoordeel; 3 de waarden
die een rol spelen bij het bepalen van nutteloosheid van behandelen behoren maar
voor een deel tot de expertise van artsen en 4 het is in de praktijk moeilijk om
argumenten op basis van nutteloosheid los te zien van argumenten op basis van
rechtvaardigheid ('een andere patiënt is veel beter af met deze intensive careplaats').
Volgens Brod)' (1994: 1997) zijn in de discussie over zinloosheid van behandeling
vooral de waarden van rechtvaardigheid en professionele integriteit in
het geding. Rechtvaardigheid in de zin van de eerlijke verdeling van schaarse middelen.
Artsen zullen, volgens Brody, soms moeten beslissen dat een behandeling
futiel is, om een andere patiënt met een betere prognose een betere kans te geven.
Brody brengt nog een tweede element naar voren dat nog niet genoemd werd: professionale
integriteit. Professionele integriteit is een weinig aangedragen waarde in
de discussie over zinloosheid van behandeling. Op basis van deze waarde zouden
artsen gelegitimeerd zijn behandelingen te weigeren, wanneer het geven van die
behandeling sommige aspecten van de professionele integriteit zou schaden. Het
argument van professionele integriteit is om twee redenen weinig aangevoerd. In
de eerste plaats is het een niet scherp te omlijnen argument. \Vat is professionele
integriteit? In Nederland is professionele integriteit vaak aangedragen in de euthanasiediscussie,
zowel door voor- als tegenstanders. Sommige artsen gaven hierbij
aan dat het verlenen van hulp bij zelfdoding of het toepassen van euthanasie tegen
hun opvattingen over de waarde van leven inging. Daarom konden zij daaraan niet
meewerken, ook al lieten zij hierbij de patiënt in de kou staan. In de tweede plaats
kan men, net als in de euthanasiediscussie de vraag aanvoeren wat de verhouding
tussen de professionele integriteit van de arts en de autonomie van de patiënt is.
Hoe zal de arts om moeten gaan met een patiënt die om een, in de ogen van de
arts, futiele behandeling vraagt, en waar de arts geen aanspraak kan maken op het
rechtvaardigheidsprincipe en er plaats genoeg is op de ziekenhuisafdeling?
Hoe wordt de professionele integriteit nu geschaaq? Een korte casus kan dit
misschien verduidelijken:
Casus «Meneer Draaisma"
Nleneer Draaisma is een 86-jarige man die sinds anderhalf jaar lijdt aan een
bronchuscarcinoom. Hij is hiervoor geopereerd en bestraald. Onlangs is een
solitaire hersen metastase ontdekt, die op een inoperabele plaats is gelokaliseerd.
Verder heeft meneer Draaisma een pneumonie, waarvoor intraveneus antibiotica
wordt toegediend. Aan de behandelend arts heeft de man een verklaring
gegeven waarin hij beschreven heeft dat alles wat in het vermogen van de
geneeskunde ligt, gedaan moet worden om hem in leven te houden. Dit houdt
onder andere in dat in geval van calamiteiten volledige cardiopulmonale resus-
237