Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

Kanttekeningen bij de whole-brain death
Om een mens onder omstandigheden (met intacte bloedcirculatie en kunstmatige
beademing) op een intensive care afdeling dood te kunnen verklaren wordt
in Nederland het whole-brain death concept aangehouden. Het toepassen van
dit concept betekent dat de mens dood is als aangetoond kan worden dat de
hersenen (grote hersenen, kleine hersenen) hersenstam en verlengde merg) als
geheel functieloos zijn. De hersenen zijn hierbij als geheel intravitaal afgestorven.
Dit is de cis die de Commissie Hersendoodcriteria van de Gezondheidsraad
in haar rapport van november 1996 heeft weergegeven. De vraag is
echter of in de praktijk in alle gevallen aan deze eis kan worden voldaan. De
belangrijkste vraag in dit hoofdstuk is of er, als voldaan is aan de gestelde eisen,
destructie van de gehele hersenen bestaat. Bij klinisch hersen dode patiënten die
aan de door de Gezondheidsraad gestelde eisen voldoen worden soms (nog)
tekenen van hersenfunctie(s) waargenomen. Hoe zit het met dergelijke functies?
Zijn dit schijngestalten van (hersen)leven of zijn het wel degelijk hersenfuncties
en is de patient eigenlijk per definitie (nog) niet whole-brain death?
'Vat is het belang van deze restfuncties? Op een aantal van deze functies en
verschijnselen wordt, vanuit de gedachte van whole-hrain death uitvoerig ingegaan,
waarbij vooral medisch-technische argumenten worden aangevoerd.
Vanuit de gedachte van postmortale orgaandonatie is het verder van belang om
na te gaan of werkelijk de gehele hersenen afgestorven moeten zijn om de
persoon als dood te kunnen beschouwen? Is whole-brain death een noodzakelijke
eis of is het voldoende om te concluderen tot de toestand van death of the
brain as a whoie? Naast biologische argumenten (functieverlies van de hersenen)
kunnen bij hersendood morele en ontologische argumenten worden
gegeven. Bij de laatste argumenten is de dood van de persoon van belang, niet
van het organisme. Waarschijnlijk is het eerlijker om hersendood als dood te
zien omdat de persoon dood is dan zich te beroepen op biologische argumenten.
In dit hoofdstuk wordt deze afweging gemaakt.
In Nederland behoort de arts na de aanname van de Wet op de Orgaandonatie
bij vaststelling van de klinische hersendood te werken met het zogenaamde
'hersendoodprotocol'. Voldoet de patient niet aan de eisen die in dit protocol
zijn weergegeven, dan kan de hersendood niet worden vastgesteld. In dit
hersendoodprotocol worden drie peilers in de diagnostiek onderscheiden: a
prealabele voorwaarden, b het neurologisch onderzoek en c de aanvullende
diagnostiek. In dit hoofdstuk wordt de werkbaarheid van deze eisen voor de
praktijk geanalyseerd.
79
3