Geven en nemen - dr Erwin JO Kompanje

(zinloze) behandeling staken? Nee) bij veel patiënten met een infauste prognose
wordt reeds vóór vaststelling van de hersendood de behandeling gestaakt, omdat
de behandeling niet meer in het voordeel van de patiënt is. Is uitname van de organen
bij deze patiënten (met mogelijk nog traceerbare lagere cerebrale restfuncties)
dan in het nadeel van deze patiënten? Arnold & Youngner (1995: 226) geven aan,
hierbij Fost (1983) citerend, dat 'reforml/latillg the celltml tellet of orgall proC/lrement
is to be 'vialates 110 interest' rnther thall 'is dead'. Zij geven aan dat ook de
samenleving gewend is aan de praktijk dat in geval van zinloos medisch handelen
de behandeling gestaakt wordt, en dat niet gewacht hoeft te worden op de (hersen)
dood. Als het staken of afzien van behandeling de persoon niet meer schaadt)
waarom schaadt orgaanuitname hem dan wel? Het 'niet-schaden' is echter niet het
enige morele punt. Ook respect voor de stervende mens is in het geding. Maar
waarschijnlijk is de violates-no interest-ru Ie belangrijker bij orgaandonatie van
klinisch hersendode patiënten dan de dead-donor-rule. Dit is een moreel argument.
Belangrijk is hier de nadruk te leggen op het verschil tussen vervangbare
lagere hersenfuncties en onvervangbare hogere hersenfuncties. Youngner & Shuck
(1998) geven aan dat: "By den/illg lVith the issl/es of'beyolld harm' alld patiellt allfo-
1I0my directly, mther tlwlI collstalltly gerrymallderillg the /ille betlVeell/ife alld denth,
public trllst wilt be enlwllced rnther thall lllldermilled". Het is aannemelijk dat zij
hier het gelijk aan hun kant hebben, eerlijkheid over het willen gebruiken van de
organen van patiënten 'beyond harm' (persoon loze maar levende lichamen) zou
wel eens een groter draagvlak kunnen hebben dan op basis van volledig en definitief
dood-zijn van de hersenen als gelijk aan de dood. In de praktijk biedt het
concept van klinische hersendood op (biologische) argumenten zekerheid, al was
het alleen maar dat het sterven van de hersenen voor het grootste deel heeft plaatsgevonden,
in ieder geval voor zover die delen essentieel worden geacht voor het
voortbestaan van persoonlijk, individueel leven. Het lichaam van een persoonloze
hersendode (ook degene met nog enige restfuncties) is niet meer te schaden met
handelingen die niet in zijn voordeel zijn, mits deze respectvol worden uitgevoerd.
Voor dergelijke handelingen behoeft de mens (persoon én organisme) als geheel
niet volledig dood te zijn. Klinisch hersendood is voldoende dood als persoonlijke
dood. Dit is dan wederom een moreel oordeel. Een klinische hersendode patiënt is
een persoonloos beademd lichaam, of zoals Pranger (1992) treffend omschrijft,
een "Ievelld-overschot". Orgaanuitname bij een patiënt die voldoet aan de criteria
voor de klinische hersendood violates-no-interest, het berokkend hem geen
schade, omdat een ahvezige persoon niet te schaden valt. Van belang hierbij is
alleen het verkrijgen van toestemming.
De kernpunten ter morele legitimatie om klinisch hersendode patiënten als
dood te beschouwen en hun organen te kunnen verwijderen voor transplantatiedoeleinden
zijn:
1 Iemand dood verklaren op basis van hersendoodcriteria heeft alleen maar zin
bij orgaandonatie.
129