12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
M‹KROB‹YOLOJ‹K TARAMA TESTLER‹<br />
Sa¤l›kl› görünen enfekte ba¤›flç›lardan enfeksiyon bulaflmas›n› engellemenin yolu ba¤›flç›n›n enfekte oldu¤unun laboratuvar<br />
testleri ile gösterilmesidir. <strong>Kan</strong> merkezlerinde kan ihtiyac› gönüllü, hasta yak›n› <strong>ve</strong>ya zorunlu ba¤›flç›lardan<br />
elde edilmektedir. Enfeksiyon hastal›klar›n›n etkene yönelik kesin tan›s› laboratuvar testlerinin yard›m›yla konulabilir.<br />
Burada önemli olan ya do¤rudan etkenin ya da etkenin varl›¤›na iliflkin di¤er bulgular›n gösterilmesidir. Unutulmamal›d›r<br />
ki hastal›k sürecinde mikroorganizmaya <strong>ve</strong> hastaya ait baz› özellikler de tan› olanaklar›n› etkileyeceklerdir. Ba¤›flç›<br />
seçiminin do¤ru yap›lmas› öncelikle olas› tafl›y›c›lar› eleme olana¤› <strong>ve</strong>rir. Tüm dünyada en uygun ba¤›flç› türünün<br />
gönüllü ba¤›flç›lar oldu¤u kabul edilmektedir.<br />
<strong>Transfüzyon</strong>la bulaflan etkenlerin tan›mlanmas› <strong>ve</strong> bunlar›n taranmas›nda kullan›labilecek testlerin gelifltirilmesi<br />
transfüzyon gü<strong>ve</strong>nli¤ini gündeme getirmifl, 1980’li y›llarda AIDS’in de etkisiyle kamuoyunun dikkati transfüzyonla bulaflan<br />
enfeksiyonlara yönelmifltir.<br />
Günümüzde transfüzyon için gü<strong>ve</strong>nli kan haz›rlamak, bafll›ca ba¤›flç› sorgulamas› <strong>ve</strong> tarama testleri ile yap›lmaya<br />
çal›fl›lmaktad›r. Yeni gelifltirilen duyarl› tan› yöntemlerine ra¤men bilinen virüslerin transfüzyonla geçifli tam olarak önlenememifltir.<br />
Amerika Birleflik Devletleri’nde yap›lan bir çal›flmada tarama testleri negatif bulunan kanlarla enfeksiyon bulaflma<br />
riski, HIV için 1/493.000, HTLV için 1/641.000, HCV için 1/103.000 <strong>ve</strong> HBV için 1/63.000 olarak bulunmufltur. Alman<br />
K›z›lhaç’› <strong>Transfüzyon</strong> Servisinin yapt›¤› bir çal›flmada, anti-HCV negatif kanlarla son 5 y›lda her 100.000 kandan<br />
<strong>12</strong>1’inin Hepatit C bulaflt›rd›¤› bildirilmifltir.<br />
<strong>Transfüzyon</strong>la çok say›da enfeksiyon etkeninin bulaflabilece¤i bilinmekle beraber hepsinin taranmas› ak›lc› de¤ildir.<br />
Rutinde kullan›lacak ba¤›flç› tarama testlerinde standartlar›n <strong>ve</strong> zorunlu tutulacak testlerin belirlenmesinde uluslararas›<br />
normlarda, transfüzyonla bulaflan etkene ait epidemiyolojik <strong>ve</strong> fiyat-yarar-etkinlik de¤erlendirmelerinden elde<br />
edilen <strong>ve</strong>riler kullan›lmaktad›r. Standart ba¤›flç› tarama testlerinin hangileri olaca¤›na karar <strong>ve</strong>rmek oldukça güçtür.<br />
T›bbi faktörler yan›nda kamuoyuna, yasalara, maliyete kadar pek çok faktör de¤erlendirilmelidir. Ayr›ca seçilecek test,<br />
topluma göre de¤iflebilmektedir.<br />
Ülkemizde <strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> <strong>Kan</strong> Ürünleri Yasas› ile ilgili yönetmelik <strong>ve</strong> genelgelerde ba¤›flç› tarama testleri <strong>ve</strong> ba¤›flç› seçimi<br />
konusunda; fiubat 1987’de kan merkezlerinin HIV taramas›na yönelik ELISA testi yapacak flekilde donat›lmas›, Nisan<br />
1992’de VDRL, HBsAg, HIV <strong>ve</strong> s›tma taramalar›, fiubat 1996’da anti-HCV taramas›, A¤ustos 1996’da acil transfüzyonlar<br />
için h›zl› tarama testlerinin bulundurulmas› zorunlu hale getirilmifl, Ekim 1997’de ise risk tafl›mayan ba¤›flç›larda<br />
rutin s›tma paraziti taranmas› uygulamas› kald›r›lm›flt›r. Bugün yasal olarak ülkemizde ba¤›flç›lara uygulanmas› zorunlu<br />
olan standart testler HBsAg, anti-HCV, anti-HIV 1/2 <strong>ve</strong> sifilise yönelik (RPR/VDRL) taramalard›r.<br />
Avrupa Birli¤i’nin kan ürünlerine yönelik standartlar›n›n yay›nland›¤› k›lavuzlarda ise anti-HIV, HBsAg, anti-HCV,<br />
sifilise yönelik test, s›tmaya yönelik IFAT, CMV <strong>ve</strong> HTLV taramas›, anti-HBc <strong>ve</strong> ALT testleri ile bu testlerin kontrollerinin<br />
nas›l yap›laca¤›, seçilebilecek yöntemler, reaktif testlerdeki algoritma <strong>ve</strong> kalite kontrol prosedürleri ayr›nt›l› olarak<br />
belirtilmifltir. Standart ba¤›flç› tarama testleri tüm dünyada <strong>ve</strong> hatta ülkeden ülkeye de¤iflmektedir. Bununla birlikte<br />
HBsAg taramas› tüm ülkelerde, anti-HCV <strong>ve</strong> anti-HIV taramalar› da ço¤u ülkede zorunludur, zorunlu olmayan az say›da<br />
ülkede de yayg›n olarak taranmaktad›r.<br />
S›kl›kla bir laboratuvar testinin ne kadar "duyarl›" <strong>ve</strong> "özgül" oldu¤undan söz edilir <strong>ve</strong> o testin tan› koymadaki ifllevi,<br />
bu özelliklerinin <strong>temel</strong> al›nmas›yla de¤erlendirilir. Analitik <strong>ve</strong> tan›sal (diagnostik) olmak üzere iki tür duyarl›l›k <strong>ve</strong><br />
özgüllük vard›r.<br />
Analitik Duyarl›l›k: Bir testin incelenen örnekte aranan maddeyi ne kadar düflük bir yo¤unlukta belirledi¤ini gösterir.<br />
Genellikle mg/dl birimiyle ifade edilir. Ne kadar düflük bir yo¤unlu¤u sapt›yorsa duyarl›l›¤› o kadar yüksek demektir.<br />
- 102 -
Change language