12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
n› için al›c› dokular›nda verici kaynakl› hücrelerin varl›¤›n›n gösterilmesi gerekmektedir. HLA tiplendirmesi al›c› ve verici
aras›ndaki benzerlik ve periferik hücre say›lar›n›n azl›¤› nedeni ile bu aç›dan genellikle yeterli olmamaktad›r. HLA
d›fl› polimorfizmi gösteren mini-satellit problar veya al›c› ile verici aras›nda "variable number tandem repeat (VNTR)"
profillerin karfl›laflt›r›lmas› gibi yöntemler ile kesin tan› konabilmektedir.
TA-GVHD geliflen hastalarda günümüzde önerilen standart bir tedavi yöntemi bulunmamaktad›r. Olgular›n azl›¤›
nedeni ile yeni tedavilerin etkisini de¤erlendirmek zor olmaktad›r. Yüksek doz steroidler, azathiopurine, methotrexate,
cyclosporin, antithymocyte globulin, anti-CD52 antikor, G-CSF gibi bir çok tedavi yöntemi yak›n zamanda gözlenen
sporadik olgularda denenmifl ve baflar›l› sonuç elde edilememifltir. Japonya’da yap›lan deneysel çal›flmalarda chloroquine
ve nafomostat mesilate adl› ilaçlar›n kombine kullan›m› ile etkili olabilece¤i yönünde ipuçlar› bulunmaktad›r.
TA-GVHD geliflen hastalarda etkili bir tedavi yönteminin olmamas› yüksek riskli durumlarda uygulanmas› gereken
profilaktik yaklafl›m›n önemini artt›rmaktad›r. Günümüzde kan bileflenleri içindeki lenfositlerin üremesine engel olabilecek
en etkili yol γ-›fl›nlama yap›larak sa¤lanmaktad›r. Torbalar›n her yerine en az 25 Gy olacak flekilde doz verilmesi
genellikle yeterli olmaktad›r. Uygulanan bu doz ile lenfositlerde DNA hasar› oluflmakta ve üreme yetenekleri kaybolmaktad›r.
50 Gy üzerindeki dozlar hücre hasar›na yol açabilece¤i için bu s›n›r›n afl›lmamas›na özen gösterilmelidir.
Kan bileflenlerinin ›fl›nlanmas› için gelifltirilmifl özel cihazlar›n kullan›lmas› önerilmektedir. Kalite kontrolünün sa¤lanmas›
için belli aralarla dozimetre çal›flmalar› yap›lmal›d›r.
Lökosit filtresi kullanarak TA-GVHD gelifliminin önlenmesi rutinde kullan›lan 2 ve 3 log yeni jenerasyon filtrelerle
de tam olarak sa¤lanamamaktad›r. Bu nedenle riskli durumlarda ›fl›nlama yap›lmas› kaç›n›lmaz olmaktad›r. Benzer flekilde
›fl›nlama ile bileflen içindeki lökositler yok edilmedi¤inden lökositlere ba¤l› geliflen transfüzyon reaksiyonlar›ndan
korunmak amac›yla ›fl›nlanm›fl bileflenlerde de lökosit filtrelerinin kullan›lmas› gerekmektedir. Ultraviole B ›fl›nlamas›
antijen sunan hücrelerin inaktivasyonuna yol açarak HLA alloimmünizasyonunu azaltt›¤› ve T-hücre yan›tlar›n› bask›-
lad›¤› için TA-GVHD profilaksisinde kullan›labilmektedir.
Kan Bileflenleri Ifl›nlama Gereksinimlerine Göre 3 Gruba Ayr›lmaktad›r:
1- Tafl›d›klar› yüksek risk nedeni ile her al›c› için ›fl›nlanmas› gerekenler: Bu gruba giren bileflenlerin bafl›nda aferez
ya da buffy-coat ile haz›rlanm›fl granülosit süspansiyonlar› yer almaktad›r. Yüksek oranda lenfosit içerdikleri,
hemen kullan›ld›klar› ve genellikle immün sistemi bask›lanm›fl kiflilere verildikleri için bu bileflenlerin mutlaka
her al›c›da ›fl›nlanmalar› gerekmektedir. Ayr›ca al›c› ile verici aras›ndaki HLA benzerli¤inin TA-GVHD gelifliminde
çok önemli rolü oldu¤u bilindi¤inden tüm akraba vericilerden haz›rlanan hücresel bileflenler ve trombosit
refrakterli¤inde HLA uyumlu kiflilerden haz›rlanan trombosit süspansiyonlar› her al›c›da ›fl›nlanmal›d›r.
2- Tafl›d›klar› düflük risk nedeni ile ›fl›nlanmas› önerilmeyen kan bileflenleri: Taze donmufl plazma, kriyopresipitat
ve plazmadan fraksinasyonla elde edilen ürünler bu gruba girmektedir.
3- Baz› hastalar için ›fl›nlaman›n yararl› olaca¤› bileflenler: Eritrosit süspansiyonlar›, tam kan ve trombosit süspansiyonlar›.
Bu grupta ›fl›nlaman›n genellikle önerildi¤i hastalar içinde özellikle T hücrelerini ilgilendiren immün
yetmezli¤i olanlar, intrauterin ve exchange transfüzyon yap›lanlar, allojenik ve otolog kök hücre nakli yap›lanlar
ve Hodgkin Hastal›¤› olanlar yer almaktad›r. Standart olarak kabul edilmemekle birlikte ›fl›nlaman›n yararl›
olabilece¤i düflünülen hastalar aras›nda ise HIV pozitifli¤i ve AIDS olgular›, aplastik anemili, akut ve kronik lösemili,
non-Hodgkin lenfomal› hastalar, neonatal dönemde yap›lan transfüzyonlar ve son zamanlarda h›zla kullan›m›
artan ve immünsüpressif etkileri belirgin olan fludarabine vb. pürin analoglar›n› kullanan hastalar bulunmaktad›r.
Her ülkenin kendi özel koflular›na göre kan bileflenlerinin ›fl›nlanmas› konusunda rehberler haz›rlamas› önerilmektedir.
Ülkemizde henüz böyle bir haz›rl›k bulunmamakla birlikte daha önce de de¤inildi¤i gibi akraba vericilerin çoklu¤u
ve "taze" kan kullanma yönündeki e¤ilimin fazlal›¤› nedeni ile yukar›da ad› geçen hasta gruplar›nda kan bileflenlerinin
rutin olarak ›fl›nlanmas› yararl› olabilir.
Kan bileflenlerini ›fl›nlaman›n bileflenin içeri¤i üzerine baz› olumsuz etkilerinin oldu¤u yap›lan çal›flmalarda gösterilmifltir.
g-›fl›nlama ile eritrositlerden hücre içi potasyumun kayb› en az 2 kat artmaktad›r. Bu nedenle ›fl›nlanm›fl bile-
- 148 -