12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
AFEREZ:<br />
TEMEL ÖZELL‹KLER, BA⁄IfiÇI SEÇ‹M‹ VE YAN ETK‹LER<br />
Tan›m:<br />
Aferez Latince’de “uzaklaflt›rma”, “ay›rma” anlamlar›na gelen bir sözcüktür. Hemaferez ise tam kan›n ba¤›flç› <strong>ve</strong>ya<br />
hastadan al›narak bileflenlerine ayr›lmas›, istenen bileflenin tutularak geri kalan k›s›mlar›n ba¤›flç› <strong>ve</strong>ya hastaya geri <strong>ve</strong>rilmesi<br />
ifllemine <strong>ve</strong>rilen isimdir. Günümüzde aferez ifllemleri geliflen teknolojiye paralel olarak bilgisayarl› otomatik cihazlar<br />
arac›l›¤› ile gerçeklefltirilmektedir.<br />
Terminoloji:<br />
Bu cihazlar ile yap›lan ifllemler özelliklerine göre de¤iflik isimler almaktad›r. Aferez ifllemi öncelikle ifllemin uyguland›¤›<br />
kifliye göre adland›r›lmakta olup e¤er ifllem gönüllü ba¤›flç›larda kan bileflenlerini gereksinimi olan hastalara <strong>ve</strong>rmek<br />
için gerçeklefltiriliyorsa buna ba¤›flç› aferezi denmektedir. E¤er bu ifllem hasta için zararl› oldu¤u düflünülen kan bilefleninin<br />
hastadan uzaklaflt›r›lmas› amac› ile gerçeklefltiriliyorsa terapötik (tedavi edici) aferez ad›n› almaktad›r.<br />
Di¤er bir isimlendirme ise aferez ifllemi s›ras›nda uzaklaflt›r›lan bileflene göre yap›lmaktad›r. Ayr›lmas› istenen k›s›m<br />
kan›n hücresel elemanlar› ise genel olarak bu ifllemlere sitoferez ad› <strong>ve</strong>rilmektedir. Plateleferez (trombosit aferezi)<br />
trombositlerin toplanmas›/uzaklaflt›r›lmas› için yap›lan aferez ifllemine <strong>ve</strong>rilen add›r. Bu ifllem transfüzyon amac› ile gönüllü<br />
ba¤›flç›lara uygulanabilece¤i gibi bir grup hastada (myeloproliferatif hastal›klar) zararl› oldu¤u düflünülen bu<br />
bileflenin uzaklaflt›r›lmas› için de gerçeklefltirilebilmektedir. Lökoferez ba¤›flç› <strong>ve</strong>ya hastalarda lökositlerin toplanmas›/uzaklaflt›r›lmas›<br />
için yap›lan aferez ifllemlerine <strong>ve</strong>rilen add›r. Gönüllü ba¤›flç›lara de¤iflik amaçlarla lökosit aferezi<br />
yapmak mümkündür. Nötropenik hastalara tedavi amac› ile <strong>ve</strong>rilmek üzere granülositlerin toplanmas› ifllemine granülosit<br />
aferezi denmektedir. Kök hücre nakli yapmak için uygun ba¤›flç›lardan kök hücrelerin toplanmas› (allojenik nakil)<br />
için gerçeklefltirilen aferez ifllemlerine ise kök hücre aferezi ad› <strong>ve</strong>rilmektedir. Bu ifllem ba¤›flç›lara yap›labildi¤i gibi<br />
kök hücre nakli hastalar›n kendi hücreleri toplanarak (otolog nakil) yap›lmak istenen hastalara da uygulanmaktad›r.<br />
Yine bir grup hastada (kronik <strong>ve</strong> akut lösemiler) anormal olarak artan lökosit say›lar›n› azaltabilmek amac› ile terapötik<br />
lökoferez ifllemleri yap›lmaktad›r. Lenfositleri kandan uzaklaflt›rarak ba¤›fl›kl›k sistemlerini bask›lamak için hastalara<br />
yap›lan aferez ifllemlerine lenfosit aferezi denmektedir. Uygun ba¤›flç›lardan daha genç <strong>ve</strong> daha fazla miktarda eritrosit<br />
toplamak için yap›lan aferez ifllemlerine eritrosit aferezi ad› <strong>ve</strong>rilmektedir. Eritrosit aferezi orak hücreli anemi gibi<br />
hastal›klarda eritrosit de¤iflimi (exchange transfüzyon) yapmak amac› ile hastalara da uygulanan bir yöntemdir. Aferez<br />
ifllemi ile toplanmas›/uzaklaflt›r›lmas› planlanan kan bilefleni plazma ise yap›lan bu iflleme plazmaferez denmektedir.<br />
Tek bir gönüllü ba¤›flç›dan transfüzyon amac› ile di¤er toplanan bileflenlere ek olarak <strong>ve</strong>ya daha fazla miktarda<br />
plazma toplayabilmek için gerçeklefltirilebilece¤i gibi bu ifllem hastalara tedavi amac› ile de uygulanabilmektedir. Plazmalar›nda<br />
kendileri için zararl› oldu¤u düflünülen antikorlar, immün kompleksler, toksinler <strong>ve</strong>ya ne oldu¤u bilinmeyen<br />
ancak plazmada oldu¤u düflünülen maddeleri bulunduran hastalarda plazman›n uzaklaflt›r›lmas› için gerçeklefltirilen<br />
bu ifllemlere terapötik plazmaferez denmektedir. De¤iflik yöntemler kullanarak hastalar›n plazmalar›nda bulunan <strong>ve</strong><br />
hastalar için zararl› oldu¤u düflünülen bu maddeleri selektif olarak dolafl›mdan uzaklaflt›ran yeni yöntemler gelifltirilmifltir.<br />
Bu yöntemler plazmadan uzaklaflt›r›lan patojen (hastal›k yap›c›) maddelere göre de¤iflik isimler almaktad›r. Örne¤in:<br />
plazmalar›nda bulunan patolojik antikorlar <strong>ve</strong> immün komplekslerin uzaklaflt›r›lmas› için yap›lan aferez ifllemlerine<br />
immünadsorpsiyon aferezi, anormal olarak artm›fl ya¤lar›n uzaklaflt›r›lmas› için yap›lan aferez ifllemlerine LDL<br />
aferezi, bilirübinlerin plazmadan uzaklaflt›r›lmas› için yap›lan aferezlere ise bilirübin aferezi adlar› <strong>ve</strong>rilmektedir. Her<br />
geçen gün kanda bulunabilecek de¤iflik patojen maddelerin uzaklaflt›r›lmas› için yeni aferez yöntemleri gelifltirilmekte<br />
<strong>ve</strong> uzaklaflt›r›lan maddeye göre isimlendirilmektedir. Böbrek yetmezli¤i olan hastalarda kanda biriken üremik toksinlerin<br />
uzaklaflt›r›lmas› amac› ile y›llard›r uygulanan hemodiyaliz ifllemleri de asl›nda bir aferez yöntemidir.<br />
- <strong>12</strong>1 -
Change language