12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
l›klar göstermektedir.
Eritrosit Transfüzyonlar›: FNHTR’nin gelifliminde lökositlerin önemli rol oynad›¤› uzun süredir bilinmektedir. Ateflin
fliddeti ile transfüze edilen lökosit say›s› ve al›c›daki lökositlere karfl› geliflmifl antikorlar›n titresi aras›nda do¤ru bir
orant› oldu¤u yap›lan çal›flmalarda gösterilmifltir. Ayr›ca lökosit say›lar›n›n ünite bafl›na 0.25x10 9 ‘un alt›na indirilmesi
ile daha önceki transfüzyonlar›nda FNHTR geçiren hastalarda bu durumun önlenebildi¤i de kan›tlanm›flt›r. FNHTR s›-
ras›nda al›c›da HLA veya di¤er lökosit antijenlerine karfl› geliflmifl olan antikorlar›n verici lökositleri ile reaksiyona girmesi
sonras›nda a盤a ç›kan baflta IL-1 olmak üzere çeflitli pirojenler bu tablodan sorumlu tutulmaktad›r. Ancak IL-1’in
lökosit granüllerinde depolanmad›¤› ve hücre aktivasyonu ile sentez edilip sal›nd›¤› bilindi¤i için verici kaynakl› lökositler
FNHTR s›ras›nda sal›nan pirojenlerin kayna¤› olarak düflünülmemektedir. FNHTR s›ras›nda vericinin lökosit antijenleri
ile reaksiyona giren al›c›daki antikorlar›n kompleman› aktive etti¤i ve oluflan antijen - antikor - kompleman
komplekslerinin al›c›n›n makrofaj sistemini aktive ederek pirojen sal›n›m›na yol açt›¤› düflünülmektedir. Bu mekanizman›n
(antijen-antikor-kompleman komplekslerinin oluflmas›) lökositler d›fl›nda uygunsuz eritrosit ve trombosit transfüzyonlar›
ile oluflan atefl geliflimini aç›klamak için de geçerli oldu¤u ileri sürülmektedir.
Trombosit Transfüzyonlar›: FNHTR gelifliminde en önemli mekanizman›n trombositlerin 5 günlük saklanma döneminde
lökositlerden sal›nan IL-1, IL-6 ve TNF gibi pirojen sitokinler oldu¤u kabul edilmektedir. Bu mekanizmay› destekleyen
birçok gözlem bulunmaktad›r:
- Trombositlerin saklanma süresinin artmas› ile torbada bulunan sitokinlerin çok yüksek düzeylere ç›kmas› bu sitokinlerin
lökositler taraf›ndan sentezlendi¤ini göstermektedir,
- Belirli bir süre sakland›ktan sonra hücresel k›s›mlar› ayr›larak sadece geride kalan plazman›n transfüze edildi¤i
al›c›larda da bu reaksiyonlar geliflebilmektedir,
- FNHTR geliflimi ile belirli süre saklanan trombosit konsantrelerindeki sitokin düzeyleri aras›nda kuvvetli bir pozitif
korelasyon bulunmaktad›r,
- Trombosit transfüzyonlar›ndan sonra geliflen FNHTR yatak bafl› lökosit filtrasyonu yap›lmas› ile tam olarak önlenememektedir,
- Trombositleri saklamaya bafllamadan önce lökositlerin uzaklaflt›r›lmas› ile saklama süresi sonunda torbada sitokin
düzeylerinde art›fl izlenmemektedir.
FNHTR oluflma s›kl›¤› rutin lökosit filtrasyonu yap›lan yerlerde önemli ölçüde azalmaktad›r. Bu gibi durumlarda
transfüzyon s›ras›nda atefl izlendi¤i zaman atefl varl›¤› hafife al›nmamal› ve al›c›ya yaflam› tehdit eden transfüzyon reaksiyonlar›
yönünden çok daha ciddi bir flekilde yaklafl›lmal›d›r.
Transfüzyon s›ras›nda vücut ›s›s›n›n 1-1.5 °C aras›nda yükseldi¤i ve belirgin semptomlar›n olmad›¤› hafif-orta derecede
atefl reaksiyonlar›n›n varl›¤›nda eritrosit transfüzyonu geçici olarak durdurulmal› ve özellikle hemolitik reaksiyonlar
baflta olmak üzere gerekli araflt›rmalar maksimum 1 saat içinde h›zla yap›lmal›d›r. Bu s›rada hastan›n rahatlamas›
için aspirin veya parasetamol verilmelidir. Trombositopenik hastalarda aspirin yerine sadece parasetamol kullan›lmal›d›r.
E¤er yap›lan incelemelerde hemolitik transfüzyon reaksiyonu ekarte edilmifl ve 1 saatlik süre afl›lmam›flsa hasta
semptomatik olarak rahatlad›ktan sonra transfüzyona devam edilebilir.
Trombosit transfüzyonlar› s›ras›nda izlenen hafif-orta derecedeki atefl reaksiyonlar›nda transfüzyon h›z›n›n yavafllat›lmas›,
hastaya parasetamol verilerek rahatlamas›n›n sa¤lanmas› ve ard›ndan transfüzyonun tamamlanmas› genellikle
yeterli olmaktad›r.
Eritrosit ya da trombosit transfüzyonlar› s›ras›nda semptomlarla birlikte ve/veya tek bafl›na vücut ›s›s›n›n 1.5 °C’den
daha fazla artt›¤› fliddetli reaksiyonlarda transfüzyona devam edilmemeli, al›c›lar bir yandan hemolitik reaksiyon aç›-
s›ndan incelenirken di¤er yandan bakteriyel kontaminasyon riski nedeni ile torbadan gerekli kültür vb. araflt›rmalar da
yap›lmal›d›r.
Eritrosit transfüzyonlar› s›ras›nda FNHTR geçiren hastalara daha sonraki transfüzyonlar›nda lökositten fakir eritrosit
süspansiyonu verilmesi önerilmektedir. Birçok geliflmifl ülke ve merkezde lökositten ar›nd›rma yöntemleri rutin olarak
kullan›lmaya baflland›ktan sonra FNHTR s›kl›¤›n›n önemli ölçüde azald›¤› bilinmektedir. Lökositten ar›nd›rma ifllemi
sadece FNHTR’yi önlemek amac› ile yap›lacaksa 5x10 6 hücreden daha az kalacak flekilde ar›nd›rma ifllemi yap›lmas›-
- 144 -