12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ulusal <strong>Kan</strong> <strong>Merkezleri</strong> <strong>ve</strong> <strong>Transfüzyon</strong> T›bb› Kursu XII - Temel Kurs<br />
‹fllem:<br />
Asl›nda kan›n damardan ak›t›lmas›, hastal›k yapt›¤› düflünülen kan›n uzaklaflt›r›lmas› amac› ile çok eski y›llardan<br />
beri kullan›lan bir tedavi yöntemidir. <strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> dolafl›m sistemi hakk›ndaki bilgilerin artmas›na paralel olarak plazmaferez<br />
tedavi amac› ile ilk kez 1914 y›l›nda Abel <strong>ve</strong> arkadafllar› taraf›ndan uygulanm›flt›r. Daha sonralar› santrifüj yöntemi<br />
ile kan bileflenlerine ayr›lmaya baflland›ktan <strong>ve</strong> plastik kan torbalar›n üretimine geçildikten sonra ba¤›flç› <strong>ve</strong>ya terapötik<br />
hemaferez uygulamalar› manuel <strong>ve</strong>ya yar› otomatik yöntemler kullan›larak yap›lmaya bafllanm›flt›r. 1950’li y›llar›n<br />
sonu <strong>ve</strong> 60’l› y›llar›n bafl›na do¤ru otomatik yöntemlerle kan› al›p bileflenlerine ay›ran santrifüj prensibi ile çal›flan<br />
iki yeni sistem üretilmifltir.<br />
1970 <strong>ve</strong> 80’li y›llara gelindi¤inde ise gerek teknolojide izlenen geliflmeler gerekse kanser tedavileri için daha yo¤un<br />
olarak uygulanmaya bafllanan kemo/radyoterapilere paralel olarak aferez cihazlar› da önemli geliflmeler kaydetmifl <strong>ve</strong><br />
günümüzde hasta <strong>ve</strong> ba¤›flç› gü<strong>ve</strong>nli¤ini esas alan, kullan›m› kolay, ifllem süresi k›sa <strong>ve</strong> oldukça saf bileflenler ay›rabilen<br />
bilgisayarl› modern cihazlar gelifltirilmifltir. Günümüzde en s›k kullan›lan aferez cihazlar› aras›nda Cobe Spectra,<br />
Fenwal CS3000 Plus, Amicus, Autopheresis C, Fresenius AS 104, AS 204; Haemonetics Model V50, MCS/MCS Plus,<br />
PCS-2 yer almaktad›r.<br />
Bu cihazlarda kan›n bileflenlerine ayr›lmas› için bafll›ca santrifüj <strong>ve</strong> filtrasyon yöntemleri tek bafllar›na <strong>ve</strong>ya kombine<br />
olarak kullan›lmaktad›r. Santrifüj yönteminde kan›n bileflenlerine ayr›lmas› santrifüj s›ras›nda oluflan merkezkaç<br />
kuv<strong>ve</strong>tinin etkisi ile özgül a¤›rl›klar› birbirinden farkl› olan kan hücreleri <strong>ve</strong> plazman›n ayr›lmas› prensibine dayanmaktad›r.<br />
Bir tüp içinde kan santrifüj edilecek olursa özgül a¤›rl›klar›na göre hafiften a¤›ra do¤ru plazma, trombosit, mononükleer<br />
hücreler, granülosit <strong>ve</strong> eritrosit olarak s›ralanmaktad›r. Filtrasyon yönteminde ise kan bileflenleri büyüklüklerine<br />
göre birbirinden ayr›lmaktad›r. <strong>Kan</strong> belirli bas›nç alt›nda üzerinde belirli çapta delikler bulunan membranlardan<br />
geçerken deliklerden daha küçük çapa sahip olan bileflenler membran›n di¤er taraf›na geçmekte çap› büyük olanlar ise<br />
iç k›s›mda kalarak ayr›lma ifllemi gerçekleflmektedir. Bu yöntem plazman›n ayr›lmas› amac› ile daha s›k kullan›lan bir<br />
yöntemdir (Tablo 1).<br />
Tablo 1: <strong>Kan</strong> bileflenlerinin büyüklük <strong>ve</strong> a¤›rl›klar›na göre da¤›l›m›.<br />
Filtrasyon<br />
Çap (µm)<br />
Plazma<br />
Trombosit 3<br />
Eritrosit 7<br />
Lenfosit 10<br />
Granülosit 13<br />
Santrifügasyon<br />
Özgül a¤›rl›k<br />
Plazma 1.025-1.029<br />
Trombosit 1.040<br />
Lenfosit 1.070<br />
Granülosit 1.087-1.092<br />
Eritrosit 1.093-1.096<br />
Aferez ifllemleri her biri kullan›lacak olan cihaz için özel olarak üretilmifl, tümü steril, tek kullan›ml›k setler ile yap›lmaktad›r.<br />
Bu ifllemler s›ras›nda hasta <strong>ve</strong>ya ba¤›flç›n›n genifl çapl› bir toplar damar›na girilerek kan, h›z› ayarlanabilen<br />
bir pompa arac›l›¤› ile al›nmakta <strong>ve</strong> bu s›rada antikoagülan bir solüsyon (genellikle ACD) ile sabit bir oranda kar›flt›r›larak<br />
aferez ifllemleri s›ras›nda kan›n p›ht›laflmas› önlenmektedir. Daha sonra al›nan bu kan, bileflen ayr›m›n›n gerçeklefltirilece¤i<br />
santrifüj bölgesine gönderilmektedir. Üretici firmalar›n kendi cihazlar› için gelifltirdikleri de¤iflik flekillerde<br />
dizayn edilmifl santrifüj bölümleri bulunmaktad›r <strong>ve</strong> cihazlara göre bowl, seperation chamber, tubular rotor gibi<br />
farkl› isimler kullan›lmaktad›r. Kesikli ak›m prensibi ile çal›flan cihazlarda santrifüj bölümüne al›nan kan bileflenlerine<br />
ayr›ld›ktan sonra istenen bileflen bir torbada tutulmakta <strong>ve</strong> geri kalan bileflenler hasta <strong>ve</strong>ya ba¤›flç›ya geri <strong>ve</strong>rilmektedir.<br />
Bu flekilde boflalan santrifüj alan› tekrar kan al›m› ile doldurularak kan bileflenlerine ayr›lmakta <strong>ve</strong> ayn› ifllemler sikluslar<br />
fleklinde tekrarlanmaktad›r. Bu cihazlarda genelde tek bir damar yolu kullan›ld›¤› için bu durum hasta <strong>ve</strong>ya<br />
ba¤›flç› aç›s›ndan bir avantaj olmakla beraber ayn› damar yolu hem al›fl hem de dönüfl yolu olarak kullan›ld›¤› için ifllem<br />
süresi uzayabilmektedir. Ayr›ca bu cihazlar›n damar d›fl›nda bulunan (ekstrakorporeal) kan hacimleri daha fazla<br />
oldu¤u için volüm de¤iflikliklerine ba¤l› kardiyovasküler yan etkiler daha s›k izlenebilmektedir. Devaml› ak›m prensi-<br />
- <strong>12</strong>2 -
Change language