12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
nemlerinde bulafl riskinin söz konusu olmas›d›r. Son y›llarda gelifltirilen duyarl› tarama testlerine karfl›n bu dönemde viral
göstergeler negatif olabilir. Transfüzyonla bulaflmada en fazla problem olan virüsler Hepatit B Virüsü (HBV), Hepatit
C Virüsü (HCV), ‹nsan ‹mmun Yetmezlik Virüsü Tip 1 ve Tip 2 (HIV-1 ve HIV-2)’dir. Bunlar› baz› co¤rafi bölgelerde
önem tafl›yan ‹nsan T hücresi Lenfotropik Virüsü I ve II (HTLV-I ve HTLV-II) izler. Daha az s›kl›kla posttransfüzyon enfeksiyonlara
neden olan virüsler ise Hepatit A Virüsü (HAV), Hepatit D Virüsü (HDV), Hepatit G Virüsü (HGV), Transfüzyonla
Bulaflan Virüs (TTV), ‹nsan Parvovirüs B 19 (HPVB19), Sitomegalovirüs (CMV), Epstein-Barr Virüs (EBV), ‹nsan
Herpes Virüsü Tip 6 (HHV6), ‹nsan Herpes Virüsü Tip 8 (HHV8)’dir.
Transfüzyon ile bulaflan viral enfeksiyonlar, kronik tafl›y›c›lar veya enfeksiyonu latent olarak tafl›yan enfekte bireylerden
al›nan kan ve kan ürünleri yoluyla kolayca geliflmektedir. Tafl›y›c›l›k durumunda virüs uzun zaman, bazen ömür boyu
herhangi bir bulguya neden olmadan baz› organlarda ve kanda enfeksiyöz durumda kal›r. Klasik örnek Hepatit B virüs
enfeksiyonunu geçiren bireylerin % 5-10’ unun tafl›y›c› kalmas› durumudur. Kifli sa¤l›kl› görünümde olsa da bulaflt›-
r›c›l›¤› devam eder. Latent enfeksiyonlar tafl›y›c›l›¤a benzese de da bu tip enfeksiyonlarda, virüsün nükleik asiti konak
hücre genomuna entegre olarak vücutta kal›r. Bu flekilde enfekte hücrelerin transfüze edilen kanda bulunmas› durumunda
bulaflma gerçekleflir. Kan ve kan bileflenlerinde bulunabilen lökositlerle tafl›nan ve bu yolla bulaflan CMV, EBV,
HHV6, HHV8 enfeksiyonlar›nda durum böyledir.
Transfüzyon yolu ile bulaflan viral enfeksiyonlar›n inkübasyon süreleri genellikle uzundur. Akut dönemde hafif veya
belirtisiz enfeksiyonlara yol açarak da ba¤›flç›da enfeksiyonun atlanmas›na yol açabilirler. Viral ajanlar, depolanan kan,
kan bilefleni ya da fraksinasyon ürününün saklanma koflullar›nda uzun süreler stabil kalabilir.
Kan ve kan ürünlerinin transfüzyonu ile bulaflabilen enfeksiyon hastal›klar› içinde belki de en önemlisi AIDS hastal›-
¤›na yol açan HIV’dir. AIDS hastal›¤›na yol açan bu virüsün günümüzde gelifltirilen tarama testleri ile kan transfüzyonu
yoluyla bulafl oran› oldukça düflmüfl olmas›na ra¤men Amerika Birleflik Devletleri’nde 100.000 ünite kan transfüzyonundan
sonra 3.37, Fransa’da 3.4 bireyde HIV enfeksiyonu geliflti¤i bildirilmifltir. Kan merkezlerinde kullan›lan tarama testleri
ile virüs, al›nd›ktan sonra en erken 25 gün sonra tan›mlanabilmektedir. Erken dönem ad› verilen bu dönemde de virüs
rutin yöntemler ile saptanamad›¤›ndan enfekte bireyler bulaflt›r›c›d›r. Genellikle enfekte birey hastal›¤›n›n fark›nda
de¤ildir. Kolay tan›mlanan klinik bulgu bulunmad›¤› için enfeksiyondan flüphelenmek mümkün de¤ildir. Bu nedenle kan
merkezlerinde, ba¤›flç› olarak baflvuran ve risk grubu (intravenöz ilaç kullananlar, eflcinseller, çok say›da cinsel partneri
olanlar gibi) oldu¤u saptanan veya flüphelenilen bireylerden kan al›nmamas› gerekir.
Transfüzyon sonucu bulaflabilen ve öldürücü olabilen hepatit virüslerinin en yayg›n olan› Hepatit B Virüsü (HBV)’dir.
1968 y›l›nda Cohen ve Dougherty transfüzyondan sonra hepatit geliflme riskini göstermifllerdir. Ba¤›fl›kl›k geliflmeyen bireylerde
kronikleflme veya kanser geliflimi riski de mevcuttur. Bu nedenle tüm dünyada transfüzyon öncesi tüm kan ürünlerinde
HBV’nin yüzey antijenini (HBsAg) araflt›rmak yasal bir zorunluluktur ve enfekte kan hiçbir flekilde kullan›lmaz,
imha edilir. Daha önce posttransfüzyon hepatitleri aras›nda HBV’ye ba¤l› olanlar›n oran› % 30 iken, duyarl› yöntemlerin
gelifltirilmesi ile 1972 y›l›ndan sonra bu oran % 5-10’a düflmüfltür ve HBV’ye ba¤l› posttransfüzyon hepatitleri büyük
bir ço¤unlukla önlenebilir olmufltur. Amerika Birleflik Devletleri’nde duyarl› yöntemlerin gelifltirilmesinden sonra her
63.000 ünite kan transfüzyonundan sonra bir HBV enfeksiyonunun geliflti¤i gösterilmifltir. Görüldü¤ü gibi duyarl› yöntemlerle
HBV yüzey antijeni (HBsAg) araflt›r›lmas›na ra¤men kan transfüzyonu sonras› HBV bulafl riski vard›r. Üstelik al›-
nan kan ünitesi say›s› artt›kça bu risk de artmaktad›r. Çünkü HBV ile enfekte bireylerin serumunda HbsAg’nin saptanamad›¤›
serolojik pencere döneminde bulunulmas›, düflük virüs miktar› gibi durumlar söz konusu oldu¤u gibi bu virüse
karfl› antikorlar geliflmifl olsa bile hala bulaflt›r›c› olabilir. Bu nedenle flebotomi öncesi ba¤›flç›ya daha önce sar›l›k geçirip
geçirmedi¤i sorulmal›d›r ve sar›l›k öyküsü olanlardan kan al›nmamal›d›r. Bu yöntem ile posttransfüzyon HBV enfeksiyonu
oran› daha da düflürülebilir. Ayr›ca HBV’nün çekirdek (core) antijenine karfl› oluflan antikorlar›n (Anti-HBc) araflt›r›lmas›
da önerilmekte ve baz› ülkelerde bu antikorlar da araflt›r›lmaktad›r. Dünyada 120 milyon HBV tafl›y›c›s› varl›¤›
bildirilmektedir. HBV enfeksiyonunu geçiren bireyler aras›nda yap›lan araflt›rmalarda HBsAg pozitif bireylerin %98’inde
Anti-HBc pozitif bulunmuflken kronik tafl›y›c›lar›n %100’ünde bu antikor pozitif bulunmufltur. Buna karfl›l›k HBsAg
negatif bireylerde Anti-HBc antikoru %1 oran›nda pozitif olarak saptanm›flt›r. Herhangi bir nedenle HBsAg pozitif kan
veya kan ürünleri bir al›c›ya verilmiflse derhal Hepatit B Hiperimmünglobilini yap›lmal›d›r. Kandan elde edilen Faktör
- 97 -