12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
transfüze edilen uygunsuz eritrosit miktar›n›n klini¤in fliddetinin belirlenmesinde önemli rolü bulunmaktad›r. Al›c›ya 1
litre ve üzerinde uygunsuz kan verilmesi durumunda mortalite oran›n›n % 45’in üzerinde oldu¤u bilinmektedir.
Erken dönem HTR’nin patofizyolojisinde oluflan antijen-antikor komplekslerinin önemli rolü bulunmaktad›r. Bu
kompleksler de¤iflik yollarla birçok sistemi uyararak bradikinin, histamin, serotonin gibi çeflitli vazoaktif mediatörlerin
sal›nmas›na yol açarlar ve bu flekilde kan bas›nc› düflerken birçok önemli organda iskemi belirtileri oluflmaya bafllar.
Di¤er yandan oluflan antijen-antikor kompleksleri lökositleri, trombositleri ve koagülan proteinleri uyararak yayg›n damar
içi p›ht›laflmas›n› tetikler. Gerek oluflan vazomotor de¤ifliklikler gerekse damarlar›n p›ht› ile t›kanmas› sonras›nda
yaflamsal önemi olan organlarda yetmezlikler oluflur ve ölüme kadar giden tablo tetiklenebilir.
Erken dönem HTR’nin tedavisi zordur. ‹lk yap›lmas› gereken erken dönem HTR’den flüphelenilmesi durumunda bile
hemen transfüzyon durdurulmal› ve hastadan al›nan kan örnekleri ile kan torbas› gerekli testler için kan merkezi ve
laboratuvara gönderilmelidir. 30 mL uygunsuz eritrosit transfüzyonuyla bile ölümle sonlanan HTR bildirilmifl olmas›-
na ra¤men ölüm olgular› genellikle 200 mL’nin üzerinde yap›lan transfüzyonlarda izlenmektedir. HTR’den flüphelenilen
hastada hemen iyi bir hidrasyon sa¤lanmal› ve hastan›n idrar miktar›n› saatte 100 mL’nin üzerinde tutmaya ve renal
dolafl›m› korumaya yönelik IV s›v›, furosemide, mannitol, düflük doz dopamin gibi giriflimler bafllat›lmal›d›r. E¤er
oligürik böbrek yetmezli¤i geliflmifl ise, s›v› elektrolit dengesi iyi ayarlanmal› ve gerekirse diyaliz yöntemlerine bafllanmal›d›r.
Yayg›n damar içi p›ht›laflmas›na yönelik erken dönemde düflük doz heparin kullan›labilir ancak etkinli¤i kan›tlanmam›fl
olan bu yaklafl›m›n bireysellefltirilmesi önemlidir. Taze donmufl plazma, kriyopresipitat ve trombosit replasmanlar›
ile tüketilen bileflenler yerine konmal›d›r. Klinik gidiflin a¤›r oldu¤u olgularda plazma de¤iflimi yap›labilir.
Erken dönem HTR durumunda damariçi hemolizi göstermeye yönelik biyokimyasal testler (LDH, bilirubinler, haptoglobulin,
serbest hemoglobin, idrar analizi, vb.) yap›lmal› ve kan merkezi immünohematoloji laboratuvar›nda al›c›
ve ba¤›flç›n›n kan gruplar› tekrarlanmal›, direkt antiglobulin test çal›fl›lmal› ve transfüzyon öncesi ve sonras› serum örnekleri
ile çapraz karfl›laflt›rma testleri tekrarlanmal›d›r. Olas› tan›mlama hatalar›na yönelik etiket bilgileri ve di¤er tüm
kay›tlar gözden geçirilmelidir.
Erken dönem HTR’nin önlenebilir bir durum oldu¤u unutulmamal›d›r. ‹nsan faktörünü en aza indirecek kontrollü
sistemlerin kullan›lmas› ve transfüzyon prati¤i aç›s›ndan gerekli uygulamalar›n titizlikle yap›lmas› büyük önem tafl›-
maktad›r.
Geç Dönemde Geliflen Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar›
Geç dönem HTR’ye genellikle transfüzyondan 2-10 gün sonra rastlan›lmaktad›r. Klinik olarak olgular›n üç de biri
asemptomatik seyretmekte ve yap›lan testler ile tan› konulmaktad›r. Semptomatik olgularda ise klinik hafiftir. Atefl, bilirubin
düzeylerinde hafif art›fl izlenebilir. Geç dönem HTR’yi akla getirecek önemli ip uçlar›ndan biri transfüzyon sonras›
hemoglobin düzeyinin beklenenden daha k›sa sürede azalmas›d›r. Nadiren klinik olarak daha a¤›r seyirli olgular
izlenebilir ve mortalite geç dönem HTR’de beklenen bir durum de¤ildir.
Direkt antiglobulin testi erken dönemde pozitiftir. Ancak transfüze edilen eritrositler dolafl›mdan uzaklaflt›r›ld›ktan
sonra negatifleflir. Bu dönemde antikor tarama testi yap›l›rsa pozitif olmas› beklenir ve transfüzyon öncesi negatif olan
antikor tarama testinin pozitifleflmesi geç dönem HTR varl›¤›n› gösterir. Geç dönem HTR’den en s›k Kidd (Jk) ve Rh altgrup
antijenlerine karfl› geliflmifl olan antikorlar sorumludur. Anti-Kell ve anti-Duffy ikinci s›kl›kta izlenen antikorlard›r.
Olgular›n % 10-20’sinde birden fazla antikor varl›¤› saptanmaktad›r. Anti-Kidd antikor düzeyleri h›zla azald›¤› için tan›sal
aç›dan sorun yaratabilmekte ve genellikle al›c› sensitize oldu¤u halde negatif olarak saptanmaktad›r.
Geç dönem HTR’de izlenen immün yan›t s›kl›kla anamnestik reaksiyon fleklindedir. Al›c› daha önceki transfüzyonlar
s›ras›nda eritrosit antijenlerine karfl› sensitize olmufl ve antikor gelifltirmifltir. Bu antikorlar›n plazma düzeyleri genellikle
transfüzyondan haftalar sonra azalmaktad›r. Al›c›lara tekrar transfüzyon gereksinimi olmas› durumunda azalm›fl
olan plazma allo-antikor düzeyleri nedeni ile transfüzyon öncesi uygunluk testlerinde saptanamamaktad›r. Transfüzyon
ile ayn› antijenlerin al›c›ya tekrar sunulmas› durumunda al›c›n›n immün sistemi h›zla yan›t oluflturabilmekte ve
transfüzyondan birkaç gün sonra IgG yap›s›nda alloantikorlar plazmada belirmektedir. Genellikle IgG yap›s›nda olan
bu antikorlar ile ba¤›flç› kaynakl› eritrositler kaplanmakta ve antikor kapl› bu eritrositler bafll›ca RES hücreleri taraf›n-
- 142 -