12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
havuzlanarak kullan›lmas› antikor dilüsyonunu azaltaca¤› için TRALI aç›s›ndan yararl› olabilirse de transfüzyona ba¤l›
enfeksiyon geçifli yönünden riski artt›rmaktad›r; kan bileflenlerinden kapal› sistemle plazma uzaklaflt›r›larak da TRA-
LI riski azalt›labilir ancak önemli ölçüde maliyet ve ifl gücü - zaman kayb›na yol açmaktad›r.
Ürtiker ve Anafilaktik Reaksiyonlar
Kan bileflenlerinin transfüzyonu sonras›nda allerjik reaksiyonlara s›k rastlanmaktad›r ve klinik olarak bu reaksiyonlar›n
fliddeti farkl›l›klar göstermektedir. Genellikle kan bileflenlerinde bulunan plazmada yer alan proteinlere ve nadiren
di¤er maddelere (ilaçlar vb.) karfl› geliflen bu reaksiyonlarda immünolojik olan veya olmayan baz› mekanizmalar
rol oynamaktad›r. Allerjik reaksiyonlar lokal deri reaksiyonlar› (ürtiker veya anjioödem) fleklinde kendini gösterebilece¤i
gibi, hafiften a¤›r derecelere kadar de¤iflen fliddette sistemik reaksiyonlar (h›r›lt›l› solunum, nefes darl›¤›, yayg›n
ürtiker/anjioödem, obstrüktif larenks ödemi, flok, aritmi, bilinç kayb›) fleklinde de izlenebilmektedir. Nadir izlenmekle
birlikte anafilaksi veya anafilaktoid reaksiyonlar transfüzyonun yaflam› tehdit edebilen komplikasyonlar› aras›nda yer
almaktad›r.
Anafilaktik reaksiyon mast hücre yüzeyinde bulunan IgE’nin kendine özel antijeni ile karfl›laflmas› sonucu mast hücre
degranülasyonunun yol açt›¤› yaflam› tehdit eden bir reaksiyondur. Bu nedenle gerçek anafilaktik reaksiyonlar›n
oluflmas› için antijen ile daha önceden kiflinin karfl›laflmas› gerekmektedir. Ani bafllang›çl› bu reaksiyonda larenks ödemi,
bronkospazm, kardiyak aritmiler, damar geçirgenli¤inin artmas› ve buna ba¤l› geliflen hipovolemik flok nedeni ile
ölüme kadar giden bir tablo ile karfl›lafl›labilir. Anafilaktoid reaksiyonlar ise klinik olarak benzer olmakla birlikte olufl
mekanizmas› aç›s›ndan gerçek anafilaktik reaksiyonlardan farkl›l›klar göstermektedir. Bu reaksiyonlarda mast hücre
degranülasyonu IgE’den ba¤›ms›z olarak immünolojik olan veya olmayan di¤er mekanizmalar ile gerçekleflmektedir.
Örne¤in, kan transfüzyonu sonras› IgA eksikli¤i olan kiflilerde izlenen anafilaktoid reaksiyonda IgA eksikli¤i olan kiflide
bulunan anti-IgA antikorlar›n›n transfüzyon s›ras›nda al›c›ya geçen IgA antikorlar› ile kompleks oluflturmas› ve bu
immün-komplekslerin kompleman› aktive ederek anaflatoksinlerin (C3a ve C5a) a盤a ç›kmas› ile mast hücre degranülasyonu
oluflabilmektedir. Anafilaktoid reaksiyonlar›n gözlenebilmesi için antijen ile önceden karfl›laflmak gerekmeyebilmektedir.
Hafif derecelerde de olsa bu reaksiyonlar ile karfl›lafl›l›nca transfüzyon durdurulmal› ve reaksiyonun derecesine göre
tedavi hemen planlanmal›d›r. Lokal ürtiker/anjioödem varl›¤›nda a¤›z yoluyla antihistaminik verilmesi yeterlidir.
Hafif derecedeki sistemik reaksiyonlarda (h›r›lt›l› solunum, yayg›n ürtiker/anjioödem) antihistaminik, salbutamol ve/veya
inhaler steroid bafllanabilir. Orta derecedeki sistemik reaksiyonlarda (h›r›lt›l› solunum, nefes darl›¤›, obstrüktif larenks
ödemi) yukar›dakilere ek olarak oral prednisolon veya IV hidrokortizon +/- IM adrenalin uygulanabilir. fiiddetli
sistemik reaksiyonlarda (anafiaksi/anafilaktoid) ise mutlaka IM ya da yan›t al›namaz ise IV adrenalin (0.01 mg/kg) yaflam
kurtar›c› olarak kullan›lmal›d›r. Bu tip reaksiyon geçiren kiflilerde tedavi yaklafl›m› h›zla yerine getirilirken di¤er
yandan da tan›sal amaçl› testlerin yap›lmas› gerekmektedir. Bu amaçla kompleman/anaflatoksin düzeylerine bak›lmas›,
mast hücre degranülasyonunun saptanmas› için "mast cell tryptase" aktivitesinin ölçülmesi, al›c›n›n IgA düzeyine
bak›lmas› ve e¤er düflük bulunursa (< 0.05 mg/dL) anti-IgA antikor aranmas› ve IgE anti-latex testinin yap›lmas› önerilmektedir.
Bu reaksiyonlar›n önlenebilmesi için plazmada bulunan protein vb. maddelere karfl› allerjik reaksiyon geçiren kiflilerde
daha sonraki transfüzyonlar› s›ras›nda y›kanm›fl eritrosit süspansiyonlar›n›n kullan›lmas› yararl› olmaktad›r. IgA eksikli¤i
olan ve anti-IgA antikor gelifltirdi¤i saptanan kiflilerde elektif giriflimler öncesi otolog transfüzyon program› uygulanabilir.
Trombosit verilmesi planlanan durumlarda trombositleri y›kayarak plazmay› uzaklaflt›rma ifllemi teknik zorluklar
nedeni ile baflar›s›z oldu¤u için al›c› gibi IgA eksikli¤i olan vericilerin kullan›lmas› iyi bir alternatif çözüm olabilir.
Transfüzyona Ba¤l› Graft Versus Host Hastal›¤›
"Transfusion-associated graft versus host disease (TA-GVHD)"
TA-GVHD genel olarak deri döküntüsü, ishal ve karaci¤er fonksiyonlar›nda bozulma fleklinde kendini gösteren, ard›ndan
kemik ili¤inde hipoplazi ve pansitopeni ile devam eden ve transfüzyondan yaklafl›k 3-4 hafta sonra enfeksiyo-
- 146 -