12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
Tan›sal Duyarl›l›k: Bir testin toplumda belli bir hastal›¤› olanlar›n ne kadar›n› do¤ru olarak saptayabildi¤ini gösterir.
Analitik Özgüllük: Bir testin belli bir maddeyi (örne¤in antikoru), benzer maddelerden (örne¤in baflka antikorlardan)
ay›rt etme yetene¤ini ölçer.
Tan›sal Özgüllük: Bir testin toplumda belli bir hastal›¤a gerçekten sahip olmayanlar› ne kadar do¤ru saptayabildi-
¤ini gösterir.
Kan bankalar›nda kullan›lan testler tarama amaçl› kullan›ld›¤›ndan tan›sal özgüllük ve tan›sal duyarl›l›k önemli hale
gelmektedir. Bu durumda taranmas› amaçlanan hastal›¤›n toplumdaki prevalans›, tan›sal özgüllü¤ü ve tan›sal duyarl›l›¤›
belirlemektedir. Böyle bir durumda da elde edilen pozitif ya da negatif test sonucunun prediktif (tahmin ettirici)
% 99.8 tan›sal özgüllü¤ü, % 99.8 olan bir testin incelenen hastal›¤›n toplumdaki prevalans› % 0.02 oldu¤unda, test ile
elde edilmifl pozitif bir sonucun prediktif (tahmin ettirici) de¤eri sadece % 9’dur. Bunun anlam› her bir gerçek pozitif
de¤er yan›nda 9 tane de yalanc› pozitif sonuç var demektir. Prevalans % 1 oldu¤unda ayn› testin pozitif tahmin de¤eri
% 83.4 olmaktad›r. Yani bu durumda pozitif sonuçlar›n % 16.6’s› gerçekte negatiftir. Bu nedenlerden dolay› toplumda
düflük prevalansl› hastal›klarda bu test sonuçlar› de¤erlendirilirken pozitif sonuçlar mutlaka do¤rulama testleri ile
tekrarlanmal›d›r. Ülkemiz aç›s›ndan, özellikle pozitif olarak de¤erlendirilen baflta anti-HIV olmak üzere, anti-HCV sonuçlar›
mutlaka do¤rulama testleri ile do¤rulanmal›d›r.
Hepatit B Virüsü (HBV)
Dünyada ortalama 450 milyon, ülkemizde ise 3 milyon tafl›y›c› oldu¤u tahmin edilmektedir. Ülkemizde ba¤›flç› popülasyonunda
HBsAg tafl›y›c›l›¤› ortalama % 4,33 olarak saptanm›flt›r. HBV ile enfekte olduktan sonraki birinci haftadan
itibaren HBsAg serumda saptanabilir. Ancak baz› olgularda bu süre 12 haftay› bulabilir. Ço¤u ülkede 1970’lerdezorunlu
test olarak gündeme gelmifltir. Bafllang›çta immünodiffüzyon (I. kuflak), karfl›t elektroforez (II. kuflak) testleri kullan›l›yorken
1975’lerde III. kuflak test olarak isimlendirilen RIA ve EIA (ELISA)) kullan›lmaya bafllanm›flt›r. Ba¤›flç› kanlar›nda
HBsAg taramas›na ra¤men transfüzyona ba¤l› Hepatit B geliflebilmesinin nedenleri flöyle s›ralanabilir:
a) Teknik yanl›fll›klar,
b) Ba¤›flç›n›n kuluçka döneminde olmas›,
c) Enfeksiyonun pencere dönemi,
d) Çok düflük miktarda virüs tafl›yan kronik tafl›y›c› olmas›,
e) Yüzey antijeni (HBsAg) mutasyona u¤ram›fl bir HBV’nin olmas›,
f) Hepatitin transfüzyon d›fl› bir kaynaktan al›nm›fl olmas›.
Üçüncü kuflak HBsAg testlerinde yalanc› pozitiflik oranlar› % 0.2 civar›ndad›r. Pozitif sonuçlar›n nötralizasyon testi
ile do¤rulanmas› uygun olur. Romatoid faktör pozitifli¤i HBsAg’de yanl›fl pozitifli¤e neden olabilmektedir. Ticari olarak
piyasada bulunan üçüncü kuflak HBsAg kitlerinin duyarl›l›k s›n›rlar› 0.06 ile 1.5 ng/ml aras›nda de¤iflmektedir.
Farkl›l›klar özellikle düflük titreli örnekler aras›nda ç›kmaktad›r. Avrupa Birli¤i standartlar›na göre ba¤›flç› taramalar›nda
kullan›lacak HBsAg kitlerinin duyarl›l›k s›n›r› en az 0.5 IU/ml olmal›d›r.
Enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) kan merkezlerinde serolojik test olarak (antijen veya antikorlar›n saptanmas›nda)
en s›k kullan›lan yöntemdir. Bu yöntem ile hasta serumundaki antikorlar bir plastik yüzeye, boncuklara ve
filtrelere ba¤lanm›fl antijenler arac›l›¤› ile spesifik olarak tan›mlanabilir (fiekil 1). Yüzeydeki antijenlere ba¤lanan antikorlar
daha sonra kovalent ba¤ ile ba¤lanm›fl enzim (horseradish peroksidaz, alkalen fosfataz, beta-galaktosidaz gibi)
ile iflaretlenir. Uygun substrat ile enzimin renk oluflturmas› sa¤lan›r ve spektrofotometri ile rengin koyulu¤u ölçülerek
antikor miktar› tan›mlanabilir.
- 103 -