12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
dönemlerde yap›lan transfüzyonlar ile bu antijenlerin tekrar sunumu s›ras›nda çeflitli immün rekasiyonlar›n ortaya ç›kmas›na
neden olmaktad›r. Önemli immünolojik transfüzyon reaksiyonlar› aras›nda eritrosit antijen uyumsuzlu¤unun
yol açt›¤› hemolitik reaksiyonlar; lökosit ve trombosit antijenlerinin yol açt›¤› atefl ve pulmoner reaksiyonlar; plazma
proteinleri veya transfüzyon materyalinden kaynaklanan soluble antijenlerin yol açt›¤› allerjik veya anaflaktik reaksiyonlar;
özellikle immün sistemi bask›l› kiflilerde ba¤›flç› kaynakl› lenfositlerin yol açt›¤› "graft versus host hastal›¤›" yer
almaktad›r.
‹mmün olmayan transfüzyon reaksiyonlar› ise daha çok kimyasal veya fiziksel etmenler ile ya da kontamine olan
enfeksiyon ajanlar› ile ortaya ç›kmaktad›r.
I- ‹MMÜNOLOJ‹K TRANSFÜZYON REAKS‹YONLARI
Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar›
Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar› (HTR) daha çok transfüze edilen ba¤›flç› eritrositlerinin al›c›da varolan eritrositlere
karfl› geliflmifl antikorlar arac›l›¤› ile y›k›lmas› sonucunda karfl›m›za ç›kmaktad›r. Nadiren transfüze edilen bileflen
içindeki antikorlar›n al›c›n›n eritrositlerini parçalamas› yoluyla da HTR izlenebilmektedir. ‹mmün HTR n›n klini¤i
basit bir subklinik reaksiyondan yaflam› tehdit eden ölümcül bir reaksiyona kadar çok genifl bir yelpazede ve transfüzyondan
sonra "erken" ya da "geç dönemde" karfl›m›za ç›kabilmektedir. Bu farkl›l›¤› bafll›ca ilgili antijen ve antikorlara
ba¤l› özellikler belirlemektedir. Geliflmifl ülkelerde erken dönem HTR n›n s›kl›¤› 6200 transfüzyonda bir, geç dönem
HTR s›kl›¤› 1400 transfüzyonda bir olarak bildirilmektedir ve ölümle sonuçlanan HTR n›n % 85’inden fazlas›nda ABO
sistemini ilgilendiren basit tan›mlama hatalar› bulunmaktad›r.
Eritrosit Antijenlerine Karfl› Alloimmünizasyon
Eritrositlerin yüzeyinde günümüzde 600’den fazla tan›mlanm›fl antijenik yap› bulunmaktad›r. Transfüzyon ile al›c›-
lara ba¤›flç› kaynakl› farkl› eritrosit antijenlerinin geçifline ra¤men alloantikor geliflimi s›k de¤ildir ve yaklafl›k % 1- 1.4
oran›nda rastlan›lmaktad›r. Çok transfüzyon yap›lan kiflilerde ise bu oran % 5-35 düzeylerine kadar ç›kabilmektedir.
Alloantikor geliflimine yol açan antijen sistemlerinin bafl›nda Rh antijenleri ve Kell (K) gelmektedir. Ayr›ca Duffy (Fy)
ve Kidd (Jk) antijenlerine karfl› da antikorlar oluflabilmektedir. Di¤er eritrosit antijenlerine karfl› antikor geliflimi ise oldukça
nadirdir. Ba¤›flç› kaynakl› eritrosit antijenlerinin immün sistemi uyarma potansiyelindeki farkl›l›klar ve al›c›n›n
immün sisteminin yan›t verme gücü alloantikor geliflimini belirleyen önemli faktörlerdir.
Erken Dönemde Geliflen Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonlar›
Erken dönem HTR geliflebilmesi için al›c›da ba¤›flç› eritrositlerine karfl› haz›r antikor bulunmas› ve oluflan antijenantikor
komplekslerinin özellikle kompleman›n C5’den sonraki bölümünü aktive edebilmeleri gerekmektedir. Bu reaksiyonda
eritrositler a¤›rl›kl› olarak damar içinde parçalanmaktad›r. Erken dönem HTR en s›k ABO sisteminde yap›lan
tan›mlama hatalar›ndan kaynaklanmaktad›r. ABO sisteminde al›c›larda kendinde bulunmayan antijenlere karfl› do¤al
antikor bulundu¤undan uygunsuz transfüzyon yap›lmas› durumunda IgM yap›s›nda olan bu antikorlar ba¤›flç› kaynakl›
eritrositlere yap›flmakta ve kompleman› da aktive ederek damar içi hemolize yol açmaktad›rlar. Kompleman› aktive
edebilen K, Fy a , Jk a antikorlar› da nadiren erken dönem HTR’ye yol açabilmektedir. Transfüze edilen bileflen içinde bulunan
antikorlar›n al›c› eritrositlerini parçalamas› yoluyla da erken dönem HTR geliflebilmektedir. Bu nadir izlenen durum
daha çok A2 subgrubuna sahip bir vericide bulunabilen anti-A1 antikorlar›n›n al›c›ya nakli ile gerçekleflmektedir.
Erken dönem HTR kendini daha transfüzyonun ilk dakikalar›nda göstermektedir. 10-15 mL kan verilmesi ile genel
belirtiler bafllar. Atefl ve titreme en s›k izlenen bafllang›ç bulgular›d›r. S›k›nt› hissi, nefes darl›¤›, bel ve s›rt a¤r›lar›, kan
bas›nc›nda düflme ve taflikardi efllik eden di¤er bulgular olup reaksiyonun fliddetine ba¤l› olarak klinik h›zla a¤›rlaflabilir;
hipotansiyon, flok ve yayg›n damariçi p›ht›laflma sendromunun tabloya eklenmesi ile çoklu yetmezli¤i sonras›nda
ölüm izlenebilir. Anestezi alt›ndaki hastalarda bu belirti ve bulgular maskelenebilece¤i için giriflim yerlerinden kanama,
hemodinamik de¤ifliklikler ve intravasküler hemolize ba¤l› k›rm›z› renkli idrar ilk bulgular olabilir. Hastalara
- 141 -