12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

BA⁄IfiÇI KAZANIM PROGRAMLARI
Ba¤›flç› kazan›m programlar›, her ülkenin özgün koflullar› nedeniyle farkl›l›klar gösterebilir. Ortak noktalar› ise gönüllü
- karfl›l›ks›z düzenli ba¤›fl yapanlar› transfüzyonla bulaflan hastal›klar yönünden korumak ve güvenli ba¤›flç›lar›
kay›t alt›na alabilmektir. Düzenli ba¤›flç› kazan›m› için en önemli flartlardan biri halk›n bu konuda devaml› olarak bilgilendirilme-
sidir. Ancak bu sayede kan ba¤›fllama al›flkanl›¤› bireylere kazand›r›labilir. Ek olarak kan ba¤›fllanacak
merkezlerin fizik koflullar›n›n gönüllülere uygun olmas›, kan merkezi personelinin konusunu iyi bilmesi, güler yüzlü
olmas› önemlidir. Ülkemizde, bugüne kadar yukar›daki flartlar düzgün bir flekilde yerine getirilemedi¤inden kan ba¤›fllama
al›flkanl›¤› gerekti¤i gibi kazand›r›lamam›flt›r. Maalesef çok az say›da gönüllü ba¤›flç›ya sahibiz. Bunun nedenleri
aras›nda ulusal bir kan politikam›z›n ve ba¤›flç› kazan›m programlar›n›n olmay›fl›, sivil toplum örgütlerinin konuya
yeterince ilgi göstermemesi ile bizim yeterince duyarl› olmamam›z say›labilir. ‹htiyaç sahibi hastalara yeterli ve güvenli
kan/kan bilefleni temini konusunda tüm dünyada özel düzenlemelere gidilmifltir. Ülkemizde 1950’li y›llardan günümüze
gönüllü kan ba¤›flç›lar›n›n e¤itimi ve organizasyonu konusunda özel kazan›m programlar› düzenleyen tek kurulufl
K›z›lay olmufltur. 1983 y›l›nda ç›kan Kan ve Kan Ürünleri Yasas› e¤itim veren devlet hastaneleri ve üniversite kan
merkezlerine ba¤›flç› organizasyonlar› yapabilme yetkisini vermifl olmas›na ra¤men, bu yetki uygulamada at›l kalm›flt›r.
Ülkemizde toplanan kan miktar›n›n nüfusa oran› %1.5 düzeyindedir. Üzülerek belirtmek gerekir ki bu say›da bile
düzenli ve gönüllü ba¤›flç› oran› ac›nacak düzeydedir. ‹deal olarak bu rakam %5’tir. E¤er bu hedef yakalan›rsa sorunun
büyük bölümü çözülecektir. Dünya Sa¤l›k Örgütü ba¤›flç›lar› temel olarak 3 gruba ay›rmaktad›r:
1- Aile içi üyeler veya hastan›n yak›nlar› (kana kan ba¤›flç›s›, replasman ba¤›flç›)
2- Para veya paraya dönüflebilecek de¤erler karfl›l›¤› ba¤›fl yapanlar
3- Gönüllü, maddi ç›kar beklemeksizin ba¤›fl yapanlar
Ülkemizde kana kan ba¤›flç›lar, en yayg›n olan›d›r. Buna göre; kan/kan ürünü talebine karfl›l›k kan› verecek birinin
getirilmesi istenir. S›kl›kla bu kifliler, hastan›n birinci dereceden akrabalar›, yak›n dostlar› ya da ifl arkadafllar›d›r. Genellikle
bir sosyal bask› veya kan bulunamaz ise hastan›n durumunun kötüye gidece¤i endiflesi alt›nda ba¤›flç› olurlar.
E¤er ilk kez kan veriyorlarsa tecrübeleri çok olumlu olmayacak, kendi istekleriyle ba¤›fl yapmad›klar› için de ileride gönüllü
ba¤›flç› hedefi içine al›namayacaklard›r. Ba¤›fl tipi ne olursa olsun, ilk ba¤›flta ba¤›flç› aday›na iyi planlanmam›fl
bir yaklafl›m gösterilirse bu kifliler düzenli ve gönüllü ba¤›flç› olmazlar.
Para veya maddi ç›kar karfl›l›¤› ba¤›fl yapanlar beklentileri nedeniyle s›k ba¤›fl yapma ve olas› hastal›klar›n› gizleme
e¤iliminde olduklar›ndan en riskli ba¤›flç› grubunu olufltururlar. Yanl›fl beyanlarla s›k ba¤›fl yapabildiklerinden k›sa bir
süre sonra sa¤l›klar›n› da kaybedebilirler.
Gönüllü ba¤›flç›; “Tamamen kendi özgür iradesi ile hiçbir maddi ç›kar beklemeksizin (nakit para veya paraya dönüflebilecek
de¤erler) kan, plazma veya hücresel kan bilefleni ba¤›fllayan kiflidir”. Gönüllü, para almadan kan ba¤›fl› insani
bir eylemdir. Bu gruptaki ba¤›flç›lar paral› ba¤›flç›lara göre hastal›¤›n› gizlemeye daha az e¤ilimlidirler.
Gönüllü kan ba¤›flç›s› temini tüm dünyada çok zor olmaktad›r, bu nedenle konuyla ilgili kurumlar özel e¤itim görmüfl
personelin çal›flt›¤› ayr› birimler kurmufllard›r. Bu alanda çal›flan kurulufllar› 3 grupta toplamak mümkündür.
1. K›z›lay / K›z›lhaç Dernekleri,
2. Hastane ve üniversite kan merkezleri,
3. Sivil toplum örgütleri.
- 31 -