12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - Temel Kurs
zitif veya negatif olsalar da büyük risk söz konusudur. Bu tür al›c›larda hastal›k a¤›r bir fleklide ve komplikasyonlarla seyreder
ve böyle hastalar›n tedavi edildi¤i hastanelerin kan merkezlerinde verilecek kanlara ait örneklerde CMV araflt›rmas›
yap›lmal›d›r. Kanlar›n ›fl›nlanmas› bulafl› engellemez.
EPSTE‹N-BARR V‹RÜSÜ, PARVOV‹RÜS B 19, HUMAN HERPES V‹RÜS 6 ve 8 gibi transfüzyonla bulaflan virüsler ile
enfekte kan ve kan ürünlerinin transfüzyonundan sonra kuluçka dönemini takiben o virüse ait hastal›k tablosu ortaya ç›-
kar. Bu virüslerin bulafl› ile bakteri kontaminasyonlar›nda oldu¤u gibi septik, akut bir transfüzyon reaksiyonu geliflmez.
Bu virüslere ba¤l› enfeksiyonlar genellikle kendini s›n›rlayan enfeksiyonlard›r. ‹mmün sistemi bask›lanm›fl hastaya transfüzyon
yap›lmad›¤› sürece risk olarak kabul edilmez. Ancak bu virüslere ba¤l› enfeksiyonlar hastan›n konforunu bozar.
Kan ve kan ürünleri ile bulaflan viral enfeksiyonlar›n pek ço¤unun tedavisi için uygun ajan yoktur. Enfekte kan veya
kan ürünlerinin verilmesinden sonra gama globulin preparatlar› her zaman yeterli de¤ildir. Günümüzde HBV’ye karfl›
hiperimmunglobilinler ticari olarak sat›lmaktad›r. Afl›l› veya hastal›¤› geçirmifl olan bireyler transfüzyona ba¤l› HBV enfeksiyonlar›ndan
korunurlarsa da varyant virüslerle enfekte olma riskleri vard›r. CMV, EBV, HHV 6, HHV 8 gibi hücre
içinde tafl›nan virüslerden korunmak için lökosit filtrelerikullan›larak yap›lan transfüzyonlar koruyucu olabilir.
Son y›llarda gelifltirilen Nükleik Asit Amplifikasyon Teknikleri (NAT) ile viral nükleik asitler belirlenebilmekte ise de
gerek maliyet gerekse sofistike araç-gereç gerektirmesi nedeniyle rutin tarama amac›yla kullan›mlar› son derece tart›flmal›d›r.
Transfüzyona ba¤l› viral enfeksiyonlardan korunman›n en emin yolu gerekti¤inde bireyin kendi kan›n›n kendine
transfüzyonudur (otolog transfüzyon). Ancak kan›n rutin saklanma koflullar›nda raf ömrü uzun de¤ildir. Eritrositler çok
özel yöntemlerle dondurularak saklanabilirse de bu yöntem hem zahmetli hem de çok pahal›d›r. Ancak transfüzyona ihtiyaç
duyulacak bir operasyon geçirilmesinin söz konusu oldu¤u programl› ameliyatlardan bir ay öncesinden itibaren
aral›kl› olarak dört ünite kan bireyden al›narak kendisi için kullan›labilir (preoperatif otolog transfüzyon).
PARAZ‹T ENFEKS‹YONLARI
Transfüzyonla bulaflan paraziter infeksiyonlar S›tma, Babezyoz, Chagas’ Hastal›¤›, Toksoplazmoz, Kala-azar ve Filariazis’tir.
Ancak bunlar aras›nda s›tma ülkemiz kan bankac›l›¤› aç›s›ndan önem tafl›yabilecek tek enfeksiyondur.
S›tma: ‹lk transfüzyona ba¤l› s›tma olgusu 1911 y›l›nda Woosley taraf›ndan bildirilmifltir. ABD’nde transfüzyon s›tmas›n›n
insidans› milyonda 0.18 ile milyonda 0.25 olarak bildirilmifltir. Ancak s›tman›n endemik oldu¤u bölgelerde bu
oran milyonda 50’ye kadar ç›kabilmektedir. ‹nsanlarda s›tma etkeni olan befl tür Plasmodium bilinmektedir. Bunlar Plasmodium
falciparum, P.vivax, P.ovale, P.malariae, P.knowlesi’dir. As›l bulafl enfekte difli anofelin insan› sokmas› iledir.
S›tman›n transfüzyonla bulaflmas›n›n nedeni ise enfekte kan ba¤›flç›lar›n›n y›llarca paraziti bünyelerinde tafl›yabilmelerinden
kaynaklanmaktad›r. P.falciparum nadiren kanda 2 y›ldan fazla kalmas›na ra¤men, 13 y›la kadar uzayan vakalar
bildirilmifltir. P.malariae ise asemptomatik olarak kanda düflük düzeyde 40 y›l kadar kalabilir P.vivax ve P.ovale için bu
süre 6-8 y›ld›r. Endemik bölgelerden gelen kiflilerde immünite nedeniyle parazitemi oldu¤u halde klinik bulgular görülmemektedir.
Transfüzyon s›tmas› eritrositlere yerleflmifl bulunan aseksüel formlar› içeren asemptomatik ba¤›flç›lardan yap›lan
transfüzyon sonucu bulafl›r.
Enfeksiyonu meydana getiren minimum parazit miktar› bilinmemekle birlikte yap›lan deneysel çal›flmalarda P.vivax
için ml’de 10 parazitin bulunmas› enfeksiyonun meydana gelmesi için yeterli olmufltur. Geçifl bafll›ca eritrosit içeren kan
ürünleri ile olmakla birlikte eritrosit ile kontamine olmufl di¤er kan ürünleri ile de olabilir. - 70 °C’de saklanan gliserolize
edilmifl ürünler bile eritildikten sonra enfektif kalabilmektedirler. Liyofilize plazmadan geçifl söz konusu de¤ildir. Saklanm›fl
kanda canl› kalma süresi P.falciparum için 19 güne kadar uzayabilirken di¤er parazitler için yaklafl›k bir haftad›r.
Kuluçka süresi ortalama 10-60 gündür. Bafllang›çta spesifik olmayan klinik bulgular vard›r. Atefl 2 hafta içinde türe
özgü periyodik hal al›r. Transfüzyon s›tmas›nda mortalite ve morbidite hastan›n splenektomili olmas›, immün yetmezli-
¤inin olmas›, malignite için tedavi al›yor olmas› ve erken serebral tutulumun olmas› gibi faktörlere ba¤l›d›r. Transfüzyon
sonras› bafllay›p uzun süre devam eden atefli olan hastalarda transfüzyon s›tmas› da düflünülmelidir. Tan› klinik bulgular
ve parazitin kanda gösterilmesi ile konur. E¤er klinik uyumlu ancak parazit gösterilemiyorsa yaflan›lan yer ve hastan›n
bulundu¤u bölgenin özellikleri dikkate al›narak de¤erlendirme yap›lmal›d›r.
Transfüzyon s›tmas› genellikle uygun ilaç tedavilerine iyi yan›t verir. Parazit sadece eritrositlerde bulundu¤u için pri-
- 99 -