12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ulusal <strong>Kan</strong> <strong>Merkezleri</strong> <strong>ve</strong> <strong>Transfüzyon</strong> T›bb› Kursu XII - Temel Kurs<br />
%30-40’lar civar›ndad›r.<br />
Klinik tablo, kan torbas›ndaki bakteri say›s›, bakterinin türü, kan torbalar›n›n saklanma koflullar›, hastan›n immün sisteminin<br />
durumu <strong>ve</strong> antibakteriyel tedavi al›p almamas›na ba¤l› olarak de¤ifliklik gösterir.<br />
Tedavi: <strong>Transfüzyon</strong> durdurulur, kan torbas› incelenmek üzere kan merkezine gönderilir. Gelen torbadaki kan örne-<br />
¤i kan uyuflmazl›¤› yan›nda mikrobiyolojik aç›dan da incelenmeli [direkt boyal› preparatlar, aerob <strong>ve</strong> anaerob kültürler<br />
(+4 °C, +22 °C, +37 °C)], hastadan kan kültürü al›nmal› <strong>ve</strong> hastaya hemen septik flok tedavisi uygulanmal›d›r.<br />
<strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> bileflenler <strong>ve</strong>rilmeden önce torbalar›n s›v› k›sm› renk de¤iflikli¤i <strong>ve</strong> bulan›kl›k aç›s›ndan dikkatle incelenmesi<br />
kontaminasyon konusunda çok önemli ipuçlar› <strong>ve</strong>rir. Buzdolab›nda (+4 °C) saklanmas› nedeniyle eritrosit preparatlar›nda<br />
kontaminasyon daha çok gram negatif bakteriler, özellikle de so¤uk ortamda üreyebilen Yersinia enterocolitica, Pseudomonas<br />
türleri, Serratia türleri ile görülürken, oda ›s›s›nda (22 °C) saklanmas› nedeniyle trombosit süspansiyonlar›nda<br />
deri floras›ndan kaynaklanan Staphylococcus epidermidis <strong>ve</strong>ya S. aureus daha s›kt›r. Ayn› nedenlerle kontamine kan<br />
ürünü transfüzyonu sonucu geliflen sepsis, trombosit süspansiyonlar›nda eritrosit preparatlar›na göre daha s›k görülür <strong>ve</strong><br />
birkaç kifliden haz›rlanan (havuzlanm›fl) trombosit süspansiyonlar›nda bu oran daha yüksektir. Vericideki Borrelia burgdorferi<br />
(Lyme hastal›¤› etkeni), Brucella türleri, Ehrlichia caffeensis <strong>ve</strong> Rickettsia türleri gibi hücre içi yaflama uyum sa¤lam›fl<br />
bakterilerin yol açt›¤› sessiz bakteriyemilerin de teorik olarak al›nan kan›n kontaminasyonundan sorumlu olabilecekleri<br />
düflünülmektedir. Rutin olarak serolojik taramas› yap›lan Treponema pallidum ise toplam yüzde içinde çok küçük<br />
bir paya sahiptir <strong>ve</strong> +4 °C’de saklanan depo kanlar›nda 72 saatten sonra inakti<strong>ve</strong> olmaktad›r.<br />
Ölüm riskinin yüksekli¤i nedeniyle bakteriyel kontaminasyon sorununda korunma çok büyük de¤er tafl›r. Genel hijyen<br />
kurallar›na uyumun yan› s›ra ambalaj› sorunlu ekipmanlar kullan›lmamal›, kan al›n›rken <strong>ve</strong>ricinin kolunda dezenfeksiyonu<br />
sa¤lama kurallar›na kesinlikle uyulmal›d›r. Antekübital fossadan kan almadan önce bu bölgede herhangi bir<br />
yara ya da yara izi olmad›¤›na dikkat edilmelidir. Deriye izopropil alkol <strong>ve</strong> ard›ndan iyodofor solüsyonu uygulamas›n›n<br />
en etkin dezenfeksiyonu sa¤lad›¤› bildirilmektedir. ‹yot alerjisi olanlarda klorheksidin glukonat <strong>ve</strong> izopropil alkol önerilmektedir.<br />
Yine bakteri kontaminasyonunun kontrolü için hastaya tak›lmak üzere kan saklama dolab›ndan ç›kart›lan kanlar›n<br />
üst k›sm›ndaki plazma/s›v› k›s›m mutlaka hemoliz <strong>ve</strong> bulan›kl›k aç›s›ndan gözden geçirilmelidir. Rengi koyulaflm›fl,<br />
plazma/s›v› k›sm› bulan›k <strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya hemolizli görülen kanlar kesinlikle kullan›lmamal› <strong>ve</strong> imha edilmelidir.<br />
<strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> kan ürünlerinin saklanma süresi uzad›kça kontaminasyon riski de artmaktad›r. Bu nedenle ABD’de trombosit<br />
süspansiyonlar›n›n saklama süresi 1986’da 7 günden 5 güne indirilmifltir. Buna karfl›n buzdolab›ndan ç›kar›ld›ktan sonra<br />
en fazla 30 dakika içinde aç›lmadan kan bankas›na iade edilen kanlar›n at›lmas›na gerek yoktur <strong>ve</strong> bu süre 2 saate<br />
kadar uzat›labilir. Çünkü buzdolab›nda bekletilen ürünlerde bulunan bakterilerin enzim sistemleri <strong>ve</strong> zar lipitleri de¤iflikli¤e<br />
u¤ram›fl olup oda ›s›s›nda tekrar üreme faz›na geçebilmeleri için önce hasarl› bu yap›lar›n›n tamiri gerekir. Yine<br />
kan al›nd›ktan sonra lökositler uzaklaflt›r›lmadan hemen 22 °C’ye so¤utulacak olursa ilk 16 saatte haz›rlanan trombosit<br />
süspansiyonlar›n›n kalitesi bozulmamakta <strong>ve</strong> ilk 24 saatte bakteri üremesi görülmemektedir. Al›nan kandaki lökositlerin<br />
uzaklaflt›r›lmas› ise muh<strong>temel</strong>en bu hücrelerce yakalanm›fl bakterilerin de uzaklaflmas›n› sa¤layarak saklanan kandaki<br />
bakteri ço¤almas›n› azaltmaktad›r.<br />
Saklanan kan <strong>ve</strong> kan ürünlerinde kontaminasyona neden olan bakterilerin inakti<strong>ve</strong> edilmesi için de çeflitli yöntemler<br />
tan›mlanm›flt›r. Bunlardan 8-metoksipsoralen <strong>ve</strong> uzun dalga boylu UV ›fl›k (fotokimyasal dekontaminasyon) serbest radikallerin<br />
oluflmas›na yol açmakla suçlanmakta, gama ›fl›nlar›yla ›fl›nlama ise yetersiz kalmaktad›r. Sonuç olarak, halen<br />
bakterilerle kontamine kan ürünlerinden korunma, bunlar› tarama <strong>ve</strong>/<strong>ve</strong>ya saptama amaçl› mükemmel yöntemler yoktur.<br />
Pratik, h›zl›, maliyet-etkin yöntemler gelifltirilinceye kadar elimizdeki k›smen yeterli <strong>ve</strong> s›n›rl› olanaklarla yetinmek<br />
zorunday›z.<br />
V‹RÜS ENFEKS‹YONLARI<br />
Tüm mikroorganizmalar transfüzyonla bulaflan enfeksiyonlara neden olabilirlerse de uygulamada en fazla sorun oluflturan<br />
mikroorganizmalar virüslerdir. <strong>Transfüzyon</strong>la geçen viral enfeksiyonlarda ortak özellikler; uzun bir kuluçka süresi,<br />
latent-persistan enfeksiyon, kronik tafl›y›c›l›k, asemptomatik seyir, pencere dönemi <strong>ve</strong> etkenin kan <strong>ve</strong> kan ürünleri saklama<br />
koflullar›nda canl›l›¤›n› sürdürebilmesidir. En önemli sorun ise serolojik göstergelerin negatif oldu¤u pencere dö-<br />
- 96 -
Change language