12 temel kurs - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

TRANSFÜZYON ÖNCES‹ UYGUNLUK TESTLER‹
Çapraz karfl›laflt›rma (Crossmatch) testlerinin yayg›n olarak kullan›lmas› 1940’lar›n ortalar›nda eritrositlerin albuminle
kar›flt›r›lmas› ve antiglobulin-serum kullan›lmas›n›n keflfinden sonra olmufltur. Bununla beraber daha 1915’lerde
Weil taraf›ndan ba¤›flç›n›n sitratl› kan› ile al›c›n›n kan›n›n de¤iflik oranlarda karfl›laflt›r›ld›¤› bir dizi test uygulanm›flt›r.
Amaçlanan, baz› testler kullan›larak, transfüze edilecek kan›n al›c›da reaksiyon yapmas›n›n önlenmesidir. Günümüzde
de transfüzyon öncesi yap›lan bir dizi test "uygunluk testleri" olarak tan›mlanmaktad›r.
Uygunluk testleri denildi¤inde;
• Al›c› ve verici eritrositlerinin ABO ve Rh gruplar›n›n belirlenmesi,
• Beklenmedik antikorlar yönünden al›c› ve gerekli ise verici serumunun araflt›r›lmas› (antikor tarama),
• Crossmatch testi akla gelmektedir.
Uygunluk testlerindeki temel amaç, kan transfüzyonunun mümkün olan en iyi sonuçlarla tamamlanmas›n› sa¤lamakt›r.
Bu da "transfüze edilen eritrositlerin kabul edilen en uzun sürede canl›l›¤›n› ve fonksiyonunu sürdürmesi, al›-
c›n›n eritrositlerinde herhangi bir y›k›m›n olmamas›" demektir. Uygunluk testleri al›c› serumu ile verici eritrositleri aras›ndaki
uyumu göstermek için test tüpünde yap›lan transfüzyon denemeleri olarak tan›mlanabilir. Crossmatch ise bu
uygunlu¤un do¤ruland›¤› son testtir.
Uygunluk Testleri fiu Basamaklar› ‹çermelidir:
• Al›c› ve vericiye ait kan örneklerinin uygun ve do¤ru teknikle al›nmas› ve tan›mlamas›,
• Kan merkezi kay›tlar›nda varsa al›c›ya ait önceki test sonuçlar›n›n incelenmesi,
• Verici kan›n›n transfüzyona uygunlu¤unu gösteren (kan grubu, enfeksiyöz tarama testleri, antikor tarama testleri,
vb.) testlerin yap›lmas›,
• Al›c› eritrositlerinin ABO ve Rh yönünden tiplendirilmesi,
• Al›c›n›n serum veya plazmas› kullan›larak antikor tarama testlerinin yap›lmas›,
• Uygun ABO ve Rh tipinde kan bileflenlerinin seçilmesi,
• Crossmatch; al›c› serum veya plazmas› ile verici eritrositlerinin test edilmesi, yani al›c› serumunda di¤er testlerle
saptanmam›fl ancak klinik önemi olan olas› antikorlar›n taranmas›.
Uygunluk Testleri ‹çin Örneklerin Seçimi ve Haz›rlanmas›
Uygunluk testlerinde örneklerin seçimi ve haz›rlanmas›, en az testlerin do¤ru ve tam uygulanmas› kadar önemli ve
üzerinde titizlikle durulmas› gereken bir konudur. Günümüzde uygunsuz transfüzyona ba¤l› ölüm nedenleri aras›nda
% 48-50 oran›yla kay›t hatalar› baflta gelmektedir. Bu nedenle kan örne¤inin do¤ru hastadan al›nmas›, etiketin do¤ru
yaz›lmas›, istem formunun tam ve eksiksiz doldurulmas›, verici örne¤inin do¤ru etiketlenmesi, kan torbas› üzerindeki
etiketlemenin tam ve do¤ru yap›lmas›, uygunluk testlerinin baflar›s›nda ön koflul olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Ayr›ca
al›c›n›n transfüzyon, gebelik, transplantasyon öyküsü olup olmad›¤›, kan ürününün ne amaçla istendi¤i, gerekebilecek
kan miktar› ve aciliyeti, olas› transfüzyon tarihi gibi baz› özel bilgilerin de istem formunda bildirilmesi gerekmektedir.
Eksik doldurulmufl istem formlar› kabul edilmemelidir.
Uygunluk testleri için serum veya plazma kullan›labilir. Ancak plazmadaki fibrin nedeniyle testler s›ras›nda gerçek
aglütinasyonu ay›rdetmek güç olabilece¤inden ço¤u kan merkezi taraf›ndan serum kullan›m› tercih edilir.
Al›c›n›n son üç ayda gebelik ya da transfüzyon öyküsü varsa veya bu konuda yeterli bilgi al›nam›yorsa antikor tarama
ve crossmatch için kullan›lacak serum örne¤i en çok 72 saat önce al›nm›fl olmal›d›r. E¤er transfüzyon öyküsü son
10 güne ait ise bu süre 24 saati aflmamal›d›r.
Al›c› örne¤i gibi verici örne¤inin de etiketleme hatalar›ndan sak›n›larak al›nmas› gerekmektedir. Vericiye ait örnek-
- 76 -