De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

100 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 absit invidia dicto. Nulla erat honesta disciplina, in qua vir ille non poterat cum summis artificibus contendere, inter Graecos graecissimus, inter Latinos latinissimus). 16 Deze loftuiting loopt nog enkele pagina’s door. In een brief uit 1514 aan de drukker Schürer, een brief die als voorwoord voor De copia gaat fungeren, noemt hij Agricola een ‘werkelijk goddelijke man’ (hominis vere divini). 17 Erasmus schrijft in zijn Ciceronianus dat Agricola met zijn geschriften Isocrates en Quintilianus overtreft en Cicero evenaart. 18 Caesarius heeft zoveel bewondering voor Agricola dat hij niet eens in diens voetsporen zou willen treden, al zou hij het kunnen (cuius proinde si etiam vestigia imitari velim, vix potero). p. 75, r. 28, maiestas. Caesarius meent dat al het werk van Agricola ‘gewichtig’ (graviter) en ‘scherpzinnig’ (acute) is en dat er zich ook op het gebied van de topica een ‘verhevenheid’ (maiestas) lijkt te openbaren. p. 75, r. 30, inserere. Hoewel Caesarius zich er dus van bewust is dat hij niet kan tippen aan de grote Agricola vervolgt hij: “Toch als ik aan passant iets bij hem zal vinden wat relevant is voor ons onderwerp, wat ongetwijfeld zeer vaak zal gebeuren, zal ik me er niet van weerhouden het toe te voegen in dit gedeelte, voorzover althans dit leerboek van mij het verdraagt.” Deze passage wekt de verwachting op dat Caesarius hier en daar ideeën van Agricola zal overnemen bij de bespreking van de loci. We zullen in het vervolg van het commentaar zien dat dit slechts heel summier gebeurt, eigenlijk slechts één keer, in hoofdstuk 2. Misschien vinden we de reden hiervoor al binnen deze passage. Caesarius schrijft namelijk ‘voorzover althans dit leerboek van mij het verdraagt’ (quantum quidem nostra haec institutio ferre possit). Het zou ook kunnen dat Caesarius hier met ‘institutio’ ‘opzet’ of ‘plan’ bedoelt. Caesarius schrijft een handboek voor logica en moet dus een inleiding geven in alle onderdelen van de logica zodat de studenten na het doorwerken van het boek een basiskennis van alle facetten van de logica bezitten. Hierdoor is hij beperkt in zijn vrijheid: hij kan slechts kort ingaan op elk onderwerp en hij moet ideologisch neutraal blijven. De relatief nieuwe en tamelijk controversiële (en bovendien zeer uitgebreide) behandeling van Agricola blijkt als Caesarius gaandeweg vordert met zijn tractaat simpelweg niet in zijn behandeling ingepast te kunnen worden. Hierdoor komt er weinig van zijn voornemen terecht. Hoofdstuk 1: Over het nut van de dialectica 16 Erasmus, Opera omnia, deel II.1, pp. 438. 17 Erasmus, Opus Epistularum, deel II, p. 32. 18 Erasmus, Opera omnia, deel I.2, pp. 682-683.
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 101 p. 76, r. 3, de utilitate. Caesarius bespreekt in dit hoofdstuk het nut van de topica, door hem aangeduid als ‘dialectica in de bijzondere betekenis’ of ‘dialectica in smalle zin’ (peculiari nomine dialectica). Het overgrote deel van het hoofdstuk bestaat uit een letterlijke vertaling van Aristoteles, Topica, 101a25-101b4, waar Aristoteles vertelt op welke drie gebieden de dialectica (in smalle zin) een toepassing heeft. Een vertaling en bespreking van de passage is te vinden in 4.1. p. 76, r. 9, colloquia. De enige onderbreking van dit citaat van Aristoteles vormen de regels 12 tot en met 16. Hier legt Caesarius iets uitgebreider dan Aristoteles uit wat we ons moeten voorstellen bij het tweede toepassingsgebied, het colloquium. Wat hij hier schrijft doet denken aan het Symposium van Plato: tijdens een maaltijd stelt iemand een onderwerp voor om over te discussiëren. Caesarius maakt zelf geen verwijzing naar het Symposium, maar refereert wel naar de Noctes Atticae van Aulus Gellius (ca. 123-165) en de Saturnaliën van Macrobius (4e of 5e eeuw na Chr.). In het laatste werk vormt een symposium het raamwerk waarbinnen allerhande onderwerpen uit de wetenschap aan de orde komen. Het eerste werk worden in essay-vorm wetenswaardigheden over alle takken van wetenschap besproken. Hoofdstuk 2: Over wat een locus is en over argument zelf p. 76, r. 27, Locus. Caesarius definieert locus hier als de vindplaats van een argument (sedes argumenti). Hij zegt dat we deze definitie kunnen vinden bij Aristoteles en Cicero. Zoals we echter in 4.1 zagen geeft Aristoteles nergens een definitie van een locus. Hij gebruikt het woord (locus, plaats) zonder zelfs maar kort uit te leggen wat hij ermee bedoelt. De verwijzing naar Cicero klopt wel. Cicero geeft deze definitie van locus in Topica ii, 8: “Itaque licet definire locum esse argumenti sedem.” Cicero’s definitie wordt overgenomen door Boëthius in De differentiis topicis (in het vervolg afgekort tot DDT) (1174D9, zie ook 1185A4-5, 1185C6-8). p. 76, r. 28, si tamen definitio dici meretur. Caesarius drukt met dit tussenzinnetje zijn twijfels uit of deze definitie wel een definitie genoemd mag worden. Om deze opmerking te begrijpen moeten we tractaat 8 ‘Over definitie en verdeling’ erbij betrekken. Hier beschrijft Caesarius de verschillende soorten definities. Hij schrijft op fol. 93r-v dat alleen een definitie die uit geslacht en soortelijk verschil (differentia) bestaat, zoals wanneer mens wordt gedefinieerd als redelijk dier, in werkelijke zin definitie wordt genoemd. Het is duidelijk dat de definitie van locus als vindplaats van een argument niet aan deze eis voldoet en dus volgens Caesarius eigenlijk geen definitie genoemd mag worden.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 99: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 151 and 152:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?