De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

26 Hoofdstuk 2. Humanisme en Dialectiek putaties) en insolubilia (semantische paradoxen). De derde subgroep betreft de sofismen, ingewikkelde en problematische zinnen die worden geanalyseerd aan de hand van logische regels. Na 1530 worden dit soort zelfstandige verhandelingen over typisch middeleeuwse onderwerpen niet meer geschreven of herdrukt. Wel wordt een aantal van deze middeleeuwse onderwerpen in de leerboeken uit de zestiende eeuw verwerkt. Dit komt aan de orde in 2.4. 2.3.2 Onderzoek naar bewijs en methode De vierde stroming in de dialectiek in de periode 1500-1650 wordt gekenmerkt door een interesse in en onderzoek naar wetenschappelijke methode en bewijs. 28 Wat is in de wiskunde of fysica een bewijs en hoe komt men daartoe? De belangrijkste persoon in deze stroming is de Italiaan Jacopo Zabarella (1533-1589). Jardine wijst erop dat deze discussie over de vraag wat een wetenschappelijke methode is een andere is dan de discussie over methode die we aantreffen bij humanisten als Petrus Ramus (1515-1572). 29 Deze laatste hielden zich namelijk bezig met de vraag wat een goede methode is om stof uiteen te zetten. De dichotome methode beschouwden zij hiervoor het meest geschikt. Deze methode houdt in dat de docent begint met de meest algemene definitie van het onderwerp dat hij wil onderwijzen en vervolgens het onderwerp in tweeën verdeelt. Beide onderdelen worden voorzien van voorbeelden en uitleg. Vervolgens worden beide onderdelen weer verder onderverdeeld enzovoorts. Het achterliggende idee is dat het voor de student op deze manier, vertrekkende vanuit algemenere naar minder algemene begrippen, makkelijk is om de stof te begrijpen. De dichotome methode werd een extreem populaire manier in leerboeken om de leerstof uiteen te zetten. In moderne studies naar het begrip ‘methode’ in de Renaissance wordt het onderzoek naar methode als bewijsmethode en methode als een manier om materiaal uit een te zetten volgens Jardine vaak ten onrechte op één hoop gegooid. 30 2.4 Humanistische dialectiekleerboeken Wat zien we van deze vier stromingen die actief waren in de periode 1500 tot 1650 terug in leerboeken uit die tijd? Zoals gezegd neemt Ashworth in leerboeken een vermenging van deze vier stromingen waar. 31 28 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’, pp. 75, 76. 29 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 186. 30 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 186. 31 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’, p. 75.
2.4 Humanistische dialectiekleerboeken 27 De retorische dialectiek met haar nadruk op topica sloeg aan op de universiteiten. Al spoedig bleek echter dat Agricola’s als leerboek bedoelde De inventione dialectica door zijn eenzijdige interesse in het vinden voor argumenten niet geschikt was als inleiding in de gehele logica en als humanistisch alternatief voor scholastieke leerboeken als de Summulae van Petrus Hispanus. 32 Er was in de opleiding behoefte aan meer formeel materiaal dan De inventione dialectica bood. 33 Met name enige kennis van de syllogistiek werd toch wel als essentieel beschouwd, ook binnen een humanistisch leerprogramma. Zodoende ontstonden er humanistische leerboeken die tegemoet kwamen aan deze behoefte en een inleiding gaven in alle facetten van de logica. Ze dienden als voorbereiding op het lezen van Aristoteles zelf. 34 De leerboeken zijn vaak meer Aristotelisch dan hun scholastieke voorgangers: de stof die Aristoteles in zijn Organon behandelt wordt nuttige baggage voor een humanist beschouwd en in het leerboek opgenomen, maar veel typisch middeleeuwse onderwerpen worden uit de leerboeken geweerd als zijnde haarkloverijen en spitsvondigheden. 35 Hierbij zien we dat de meest technische en in de ogen van humanisten sofistische kwesties als sofismen, obligaties en insolubilia geheel verdwijnen, terwijl de parva logicalia en de leer van de consequentiae in sommige leerboeken in versimpelde vorm worden geïntegreerd. 36 Ook de twee andere stromingen in de periode 1500-1650 -de bestudering van Aristoteles in de originele taal en van de Griekse commentatoren en het onderzoek naar methode- hebben invloed op de inhoud van de leerboeken uit die tijd, de laatste echter pas na Zabarella. 37 32 Voor de problemen van het gebruik van Agricola’s De inventione dialectica op universiteiten, zie Mack, Renaissance Argument, 280-281. 33 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’, p. 76. 34 Mack, Renaissance Argument, p. 356. 35 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’ pp. 86-87. 36 Ashworth, ‘Traditional Logic’, pp. 162-171. 37 Ashworth, ‘Changes in Logic Textbooks’, p. 76.
Page 1: De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5: 4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7: 6 Dank
Page 8 and 9: 8 Inleiding
Page 11 and 12: Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14: 1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16: 1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18: 1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20: Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22: 2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24: 2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25: 2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 29 and 30: Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32: 3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34: 3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36: 3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38: 3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40: 3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42: 3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44: 3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46: 3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78:
Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80:
Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82:
descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84:
Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86:
Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88:
in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90:
persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92:
Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94:
Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?