De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

3.7 Populariteit 51
gegeven. 74 Dit eclecticisme, dit geschipper tussen vernieuwing en traditie,
is een deel van het antwoord op de vraag waarom dit werk zo succesvol was.
Andere aspecten die het werk zo geschikt maken als leerboek binnen een
humanistische opleiding zijn het vele gebruik van klasssieke teksten en het
(geveinsde) negeren van de middeleeuwse traditie (zie 3.5), de aandacht voor
de Griekse taal (zie 3.6) en het eleganter taalgebruik. Op het laatste punt
ben ik niet ingegaan omdat het Latijn van humanisten een afzonderlijke
studie vormt en daarmee buiten het bereik van deze studie valt. Wel meen
ik te kunnen zeggen dat Caesarius een humanistische standaard voor Latijn
hanteert en scholastiek taalgebruik probeert te vermijden. Als laatste en ik
denk zeer belangrijke reden voor de populariteit van Caesarius’ Dialectica,
wil ik de duidelijkheid en bondigheid ervan noemen. Caesarius heeft het
materiaal helder en zakelijk uiteengezet. In het voorwoord zei Caesarius zelf
ook al, zoals we zagen in 3.2, dat het zijn intentie was alle onderdelen van de
dialectica te behandelen op een manier die was afgestemd op het onderwijs.
Dat hij in deze opzet is geslaagd blijkt wel uit het oordeel dat Melanchton
over Caesarius’ Dialectica velt:
Er zijn ook de boeken van Rudolf Agricola, die het, naar ik meen,
waard zijn om zeer aandachtig gelezen te worden. Onlangs zijn
de boeken van Johannes Caesarius uitgegeven, die de hele kunst
bevatten en geschreven zijn voor het bevattingsvermogen van
jonge mensen. Daarom zou ik wensen dat deze worden voorgeschreven
aan jongeren op alle scholen overeenkomstig de goede
methode. Zeker raad ik daarom degenen die mijn boekjes lezen
aan om Caesarius en Agricola erbij te nemen, want wie dat heeft
gedaan zal in mijn ogen de kunde hebben voltooid en een volmaakt
vakman zijn, of hij de kunde nu gebruikt bij het schrijven
of bij het discussiëren. 75
74 Zie 3.4.
75 Melanchton, Elementa rhetorices, pp. 13-15: “Extant et Rodolphi Agricolae libri,
quos diligentissime legendos esse censeo. Nuper editi sunt libri Ioannis Caesarei, qui totam
artem continent, et ad captum primae aetatis scripti sunt. Quare optarim eos proponi
adolescentibus in omnibus Scholis, pro iusta Methodo. Certe his, qui meos libellos legunt,
consulo, ut adiungant Caesareum et Rodolphum, quod qui fecerit, mihi quidem absoluisse
artem videbitur ac perfectus artifex erit, si vel scribendo vel disputando usum artis sibi
fecerit.”