De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

108 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
esse probatio. Atqui ideo haec propositio totam continet probationem, et
cum inde nascitur argumentum, recte locus, id est argumenti sedes vocatur.
Ut vero extra posita propositio maxima vires afferat argumento, tale sit
exemplum. Sit propositum demonstrare quoniam invidus sapiens non est.
Invidus est qui alienis affligitur bonis; sapiens autem bonis non affligitur
alienis; invidus igitur sapiens non est. In hac igitur argumentatione propositio
quidem maxima non videtur inclusa, sed argumentationi vires ipsa
maxima subministrat. Est enim huic syllogismo fides ex ea propositione per
quam cognoscimus, quorum diversa est diffinitio, ipsa quoque diversa esse.
Est autem in diffinitione invidi, alienis bonis tabascere, quod quoniam non
venit in sapientem, idcirco sapiens ab invido sejungitur.”
p. 78, r. 22, Quae praeterea. Zoals eerder gezegd heeft Caesarius tot nog
toe niet uitgelegd wat een maximale propositie is. Hij zal dit pas doen in
hoofdstuk 6. Daarom is het raar dat Caesarius hier schrijft dat de genoemde
maximale propositie ‘zo bekend is dat ze geen bewijs van buitenaf nodig
heeft, jazelfs een bewijs kan zijn voor andere [proposities]’ waarbij hij er van
uit gaat dat zijn lezers al weten wat een maximale propositie is. De oplossing
voor deze vreemd geplaatste opmerking is eenvoudig: de opmerking
is onderdeel van een grotere passage die Caesarius overneemt uit Boëthius
(zie boven) en deze heeft op dit punt in zijn werk wel al uitgelegd wat een
maximale propositie is.
p. 78, r. 34, argumenti. Ook p. 78, r. 34 t/m p. 78, r. 41 is een vreemde
passage voor wie de intertekstualiteit in dit hoofdstuk niet opmerkt.
In hoofdstuk 2 heeft Caesarius namelijk net gezegd in welke betekenis van
het woord hij ‘argument’ gebruikt en waarin ‘argument’ in deze betekenis
verschilt van ‘argumentatie’. En nu vertelt hij hier, in hoofdstuk 5, dat ‘argument’
hier en elders in verschillende betekenissen gebruikt wordt. De ene
keer betekent het maximale propositie (dus in voorbeeld (2) onderdeel 1, in
voorbeeld (3) 4), de andere keer het hele bewijs van de argumentatie zelf
(tota ipsius argumentationis probatio, waarschijnlijk bedoelt hij hiermee alle
onderdelen, in (2) 1 t/m 3, in (3) 1 t/m 4), dan weer de argumentatie zelf
(ipsa argumentatio quae maxima propositione confirmari solet, in (2) en (3)
1 t/m 3). Tot slot, als vierde betekenis van het woord ‘argument’, noemt
Caesarius de betekenis die hij zelf in hoofdstuk 2 heeft gegeven. Daar zei hij
dat hij zelf ‘argument’ zou gebruiken in de betekenis van ‘de middenterm
(terminus medius) van een argumentatie’. Dat Caesarius hier niet vast kan
houden aan de definitie van ‘argument’ zoals hij die in hoofdstuk 2 heeft
gegeven en moet uitleggen in welke betekenissen het woord ‘argument’ kan
worden gebruikt, komt doordat hij in dit hoofdstuk grote delen woordelijk
overneemt van Boëthius die ‘argument’ gebruikt in een andere betekenis dan
Caesarius.