De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

4.2 Boëthius 63
een algemene introductie waarin de belangrijkste noties worden uitgelegd.
In boek 2 en 3 geeft Boëthius twee indelingen van dialectische loci, die van
Themistius en die van Cicero, en verzoent deze met elkaar. Het vierde boek
gaat geheel over retorische loci. Er wordt uitgelegd wat dat zijn en waarin
ze verschillen van dialectische loci.
Boëthius deelt de logica in in twee onderdelen: de kunde van het vinden
van argumenten (de ars inveniendi) en de kunde van het beoordelen van
argumentaties (de ars iudicandi). Het eerste is het gebied van de topica,
het tweede van de analytica. Dit onderscheid neemt Boëthius over uit Cicero,
Topica, II.6.
In tegenstelling tot Aristoteles zegt Boëthius wel expliciet wat een locus
is:
Nu blijft over uit te leggen wat een locus is. Een locus is, volgens
Cicero, de vindplaats (sedes) van een argument. (...) De
vindplaats kan gedeeltelijk worden begrepen als een maximale
propositie (maxima propositio), gedeeltelijk als de differentia
van een maximale propositie. 16
Boëthius maakt expliciet duidelijk dat er twee dingen zijn die hij locus
noemt. In het vervolg legt hij uit wat hij met elk van beide bedoelt en
hoe ze functioneren in een argument. Over de maximale propositie schrijft
hij:
Er zijn proposities die niet alleen door zichzelf (per se) gekend
zijn, maar ook niets fundamentelers hebben waardoor zij bewezen
zijn en deze worden maximaal en principieel genoemd, en er
zijn andere waarvoor de eerste en maximale proposities geloof
verschaffen. Daarom is het noodzakelijk dat van alle dingen die
betwijfeld worden die als eerste instemming krijgen, die geloof
kunnen verschafffen aan andere dingen op zo’n manier dat er
niets kan worden gevonden wat beter gekend is dan deze. Want
als een argument is wat geloof verschaft aan iets wat in twijfel is
en het beter bekend en sneller te geloven moet zijn dan wat bewezen
is, dan is het noodzakelijk dat die maximale [proposities],
die op zichzelf gekend zijn op zo’n wijze dat ze geen bewijs van
buiten nodig hebben, geloof verschaffen aan alle argumenten. 17
Maximale proposities zijn dus proposities die door zichzelf worden gekend
ofwel ‘vanzelfsprekend’ zijn en het dus niet nodig hebben om door andere
16 Boëthius, De differentiis topicis in Boëthius, Manlii Severini Boetii Opera omnia,
Ed. J.-P. Migne, Turnhout: Brepols, s.a. [Migne], 1185A. ‘Maxima’ betekent eigenlijk
simpelweg ‘zeer groot’, maar omdat het hier wordt gebruikt in een specifieke, technische
betekenis geef ik er de voorkeur aan het te vertalen met ‘maximaal’.
17 Boëthius, De differentiis topicis [Migne], 1185A8-B5.