De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

104 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 bewezen’ (vis illa atque sententia et ratio quae oratione clauditur, cum aliquid probatur ambiguum). Zijn omschrijvingen van argumentatie zijn: ‘een verbinding van woorden die iets als zeker concludeert uit de antecedenten, zoals een syllogisme en een inductie’ (verborum contextus, certum aliquid ex iis quae antecedunt concludens, ut syllogismus et inductio), ‘de verwoording en uitdrukking van een argument’ (argumenti elocutio expressioque) en ‘de uitleg van een argument door middel van een oratio’ (argumenti per orationem explicatio). Het is duidelijk dat een argumentatie, in tegenstelling tot een argument, iets taligs is. Ter verduidelijking van wat Caesarius bedoelt geef ik een voorbeeld: (1) Alle mensen zijn dieren Alle dieren zijn sterfelijk Dus alle mensen zijn sterfelijk Het gehele syllogisme (de twee premissen en de conclusie) vormen de argumentatie. De reden van het feit dat alle mensen sterfelijk zijn is dat alle mensen dieren zijn en alle dieren sterfelijk zijn. ‘Dieren’ fungeert hier dus als de reden (ratio) of kracht (vis) van het feit dat alle mensen sterfelijk zijn en is dus het argument. De verwoording, uitdrukking of uitleg van dit argument in een oratio is de argumentatie. De bewoording die Caesarius gebruikt om het verschil tussen argumentatie en argument uit te leggen neemt hij over uit Boëthius boek 1. DDT 1174D2- 9: “Non vero idem est argumentum et argumentatio: nam vis sententiae ratioque ea quae clauditur oratione cum aliquid probatur ambiguum, argumentum vocatur; ipsa vero argumenti elocutio, argumentatio dicitur. Quo fit ut argumentum quidem virtus, et mens argumentationis sit atque sententia; argumentatio vero, argumenti per orationem explicatio.” Hoofdstuk 4: Over vraag (quaestio), wat het is en hoe het verschilt van bewering (enunciatio), propositie en conclusie p. 77, r. 24, res dubia. In Caesarius’ definitie van ‘argument’ komt ‘onzekere zaak’ (res dubia) voor. Een res dubia is volgens Caesarius niets anders dan een propositie die betwijfeld kan worden (propositio dubitabilis) en dat is weer precies de definitie van ‘vraag’ (quaestio). p. 77, r. 27, quaestio. In het vervolg van het hoofdstuk bespreek Caesarius het verschil tussen vraag, bewering (enunciatio), propositie en conclusie. Een vraag is niet zonder meer een propositie, maar heeft als restrictie dat differentiis, p. 99, n. 16.
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 105 die is gesteld met een vraagteken (nota interrogationis). Wanneer dezelfde oratio (wat we hier wel met ‘zin’ mogen vertalen) zonder meer, d.w.z. zonder vraagteken, wordt gesteld is het: • een bewering, voorzover de zin iets beweert over iets (quatenus aliquid de aliquo enunciat). • een propositie, voorzover de zin deel uitmaakt van een of ander syllogisme (quatenus ipsa syllogismi alicuius pars sit). Caesarius neemt hier ‘propositie’ in de betekenis van ‘premisse’. Petrus Hispanus en Johannes Buridanus nemen ‘propositie’ in dezelfde betekenis wanneer ze het verschil tussen vraag, bewering, propositie en conclusie uitleggen. 23 Johannes Buridanus wijst erop dat ‘propositio’ soms ook in bredere zin wordt genomen en dan gedefinieerd is als ‘een zin die iets waars of onwaars betekent’ (oratio verum falsumve significans). Deze definitie komt uit De Interpretatione 17a2-3. In Tractaat 3 ‘Over de propositie’ (fol. 36r) hanteert Caesarius zelf ook deze definitie. • een conclusie, voorzover de zin is afgeleid uit de premissen, nadat het syllogisme is gemaakt, of op een andere wijze is aangetoond door de toepassing van een argument (cum ex sumptis propositionibus collecta fuerit facto syllogismo, aut utrunque aliter probata, convenienti adhibito argumento). Het onderscheid tussen vraag, bewering, propositie en conclusie vinden we ook bij Boëthius (DDT 1174C5-D1). Hij geeft andere definities dan Caesarius. Voor ‘propositio’ hanteert hij de standaarddefinitie als ‘oratio verum falsumve significans’. p. 77, r. 35, exemplo. Vervolgens laat Caesarius met een voorbeeld zien dat dezelfde zin (oratio) nu eens als vraag, dan weer als conclusie of als premisse of als bewering kan worden gebruikt. De argumentatie die hij hier opstelt om aan te tonen dat de ziel onsterfelijk is baseert hij volgens eigen zeggen op een Platoons principe. In Macrobius, Commentarii in Somnium Scipionis, 2.13.10 ‘over de drie wijzen van redeneren waarmee de Platonici aantonen dat de ziel onsterfelijk is’ vinden we precies dezelfde argumentatie: “Anima semper movetur, quod autem semper movetur immortale est, igitur anima immortalis est.” p. 78, r. 3, subiecto reque ipsa idem. Hij sluit dit hoofdstuk af met de conclusie dat vraag, propositie, bewering en conclusie in werkelijkheid allemaal hetzelfde ding zijn (subiecto reque ipsa idem) en dat de verschillen 23 Johannes Buridanus, Summulae de dialectica, een geannoteerde vertaling met filosofische introductie van G. Klima, New Haven & London: Yale University Press, 2001, tractaat 6, p. 393; Hispanus, Tractatus, tractaat 5.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48:
3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50:
3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52:
3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 103: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154: 6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?