De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

98 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9 est, unde et nostrae fluxerunt). p. 75, r. 18, Gryllum. Caesarius vergelijkt de mensen die het belang van het Grieks niet inzien met mensen die liever hun leider Gryllus volgden in barre omstandigheden dan hem te verlaten en te leven in voorspoed. Het is duidelijk dat de overeenkomst is dat beide groepen het eigene verkiezen boven het vreemde al is het vreemde beter. Waarschijnlijk verwijst Caesarius hier naar Plutarchus’ conversatie tussen Odysseus, Kirke en Gryllus in Bruta animalia ratione uti (Moralia, 985D-992E). In deze conversatie verzoekt Odysseus Kirke om enkele Grieken die ze in zwijnen heeft veranderd, terug in mensen te veranderen. Gryllus, één van de zwijnen, geeft in de conversatie aan helemaal niet terug veranderd te willen worden. Erasmus noemt in zijn Adagia (Prolegomena 13) het spreekwoord ‘dommer dan Gryllus’ (Gryllo stultior). In een noot hierbij wordt het verwezen naar dezelfde passage bij Plutarchus. 11 p. 75, r. 24, Rodolphus Agricola. Caesarius zegt hier dat Agricola de grootste prestatie op het gebied van de topica in de hele geschiedenis heeft geleverd. Hiermee beschouwt hij Agricola’s bijdrage aan de topica groter dan die van bijvoorbeeld Aristoteles of Boëthius. Voor een korte uiteenzetting van Agricola’s topica zie 4.4. Rudolf Agricola (1444-1485) werd geboren in Baflo, een dorp in de Groningse Ommelanden. 12 Zijn naam is een latinisering van huisman of huusman, boer. Agricola studeert in Erfurt en Leuven. Hij krijgt hier een academische vorming in de middeleeuwse traditie, maar moet gedurende deze periode ook al in contact gekomen zijn met het humanisme. Tijdens zijn verblijf in Italië van ongeveer 1469 tot 1479 (eerst in Pavia en later in Ferrara) raakt Agricola vertrouwd met de studia humanitatis, het humanistisch leerprogramma. Hij leert aldaar Latijn volgens de humanistische methode, waarbij theoretische taalkennis wordt gecombineerd met intensieve lezing van de beste klassieke auteurs. Later leert hij ook Grieks. In 1479 keert Agricola terug naar Groningen en treedt als secretaris en ambassadeur in dienst van het stadsbestuur. Dienstreizen geven hem de gelegenheid zijn contacten met humanistische geestverwanten te onderhouden. De laatste twee jaar van zijn leven brengt Agricola door in Heidelberg, dat in korte tijd was uitgegroeid tot een humanistisch centrum dat zich kon meten met belangrijke centra in Italië. De inventione dialectica is Agricola’ hoofdwerk. Volgens Caesarius verdient Agricola meer waardering dan hij tot nu toe heeft gekregen. Ook Hermolaus Barbarus (1454-1493) en Erasmus van Rotterdam (?1466/7-1536) prezen Agricola, zo deelt Caesarius mee om zijn ei- 11 Erasmus, Opera omnia Desiderii Erasmi Roterodami, Amsterdam: North-Holland Publishing Company, 1969–, II.1, p. 80. 12 Zie voor een korte levensbeschrijving Van der Poels inleiding in Agricola, Over dialectica, pp. 12-15; Mack, Renaissance Argument, pp. 117-129.
6.2 Een commentaar op de afzonderlijke hoofdstukken 99 gen bewondering voor Agricola te ondersteunen met de opvatting van twee humanistische autoriteiten. Hermolaus Barbarus heeft een grafschrift voor Agricola geschreven: “De jaloerse schikgodinnen hebben met deze steen Rudolf Agricola ingesloten, de hoop van Friesland en de trots van de zon. Germanië heeft namelijk door deze man, toen hij leefde, zoveel roem verworven als Italië, als Griekenland bezit.” 13 Waarschijnlijk doelt Caesarius op dit grafschrift. Erasmus mag wel de grootste humanist van zijn tijd genoemd worden. Het is mogelijk dat Agricola Erasmus’ held was. 14 Ze zouden elkaar kennen via Alexander Hegius die een vriend van Agricola en een van de eerste leraren van Erasmus was. Erasmus is geenszins terughoudend in het prijzen van Agricola. Op welke passage Caesarius doelt wanneer hij schrijft dat Erasmus Agricola prees, weten we niet; er zijn er verscheidene. In een brief uit 1489 aan Cornelius Gerardus noemt hij Agricola “een man die niet alleen uitstekend is opgeleid in alle vrije kunsten, maar ook zeer kundig is in de welsprekendheid en de dichtkunst. Bovendien kende hij niet minder goed Grieks dan Latijn.” (Rodolphus Agricola, vir cum omnium liberalium artium egregie eruditus, tum oratoriae atque poeticae peritissimus. Denique et Graecam linguam non minus quam Latinam calluit). 15 In Adagium 339, waarin Erasmus het Griekse spreekwoord ‘Wat hebben een hond en een bad gemeenschappelijk?’ bespreekt, vindt Erasmus een aanleiding om Agricola uitgebreid te prijzen aangezien hij dit spreekwoord van Agricola heeft geleerd: “Ik verwijs naar dit spreekwoord met des te meer plezier omdat het mijn herinnering aan en verlangen naar Rudolf Agricola uit Friesland opfrist en hernieuwt, de man met de grootste publieke eer van heel Germanië en Italië: van Duitsland omdat deze hem heeft voortgebracht, van Italië omdat die hem heeft onderricht in de beste letteren. Want deze kant van de Alpen heeft nooit iets voortgebracht wat volmaakter was in alle literaire gaven dan hij. Laat dit gezegd zijn zonder jaloezie. Er was geen enkele eervolle discipline waarin deze man niet de strijd kon aangaan met de grootste meesters. Onder de Grieken was hij de beste Griek van ieder, onder de Latijnen de beste Latijn.” (Hoc equidem adagium eo libentius refero, quod mihi refricat renovatque memoriam pariter ac desiderium Rodophi Agricolae Frisii, quem ego virum totius tum Germaniae tum Italiae publico summoque honore nomino: illius quae genuerit, huius quae literis optimis instituerit. Nihil enim unquam hoc cisalpinus orbis produxit omnibus literariis dotibus absolutius, 13 “Invida clauserunt hoc marmore fata Rodolphum/ Agricolam, Frisii spemque decusque soli,/ Scilicet hoc vivo meruit Germania laudis/ Quidquid habet Latinum, Graecia quicquid habet.” Dit epitaaf wordt geciteerd in Erasmus, Adagia 339. Zie Erasmus, Opera omnia, deel II.1, p. 440. Zie ook H. E. J. M. van der Velden, Rodolphus Agricola (Roelof Huusman): een Nederlandsch humanist der vijftiende eeuw, Leiden: Sijthoff, 1911, pp. 254-256. 14 Mack, Renaissance Argument, p. 303. 15 Erasmus, Opus Epistularum, deel I, pp. 105-106.
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18:
1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20:
Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22:
2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24:
2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26:
2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28:
2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30:
Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32:
3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34:
3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36:
3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38:
3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40:
3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42:
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44:
3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46:
3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 97: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 149 and 150:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 151 and 152:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?