De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Hoofdstuk 3
Caesarius’ Dialectica
In dit hoofdstuk worden verschillende aspecten van Caesarius’ Dialectica
belicht. In 3.1 behandel ik het titelblad en de opdracht; in 3.2 het
voorwoord. Vervolgens bespreek ik in 3.3 enkele passages waar Caesarius
zich afzet tegen zijn scholastieke voorgangers, die hij ‘barbaarse
sofisten’ noemt. De opzet van het werk komt aan bod in 3.4. In 3.5
volgt een lijst met de auteurs die Caesarius noemt als zijn bronnen.
Caesarius’ interesse in de Griekse taal is het onderwerp van 3.6. Tot
slot geef ik in 3.7 een indruk van de populariteit van het werk in de zestiende
eeuw en probeer ik een antwoord te geven op de vraag waarom
dit werk zo populair was.
3.1 Titelblad en opdracht
Op 22 september 1517 verzoekt Caesarius in een brief Erasmus of deze
zijn Dialectica, die hij afgelopen zomer heeft samengesteld uit goede
schrijvers her en der vandaan, zou willen doorlezen en polijsten. 1 De
eerste editie van het werk verschijnt tweeënhalf jaar later, op aandringen
van Hermann von Neuenahr. 2 Deze editie (Keulen, E. Cervicornus)
geeft zelf geen jaartal, maar de begeleidende brief aan Hermann von
Neuenahr is gedateerd op 17 maart 1520. 3
Na deze eerste druk is het werk veelvuldig herzien en herdrukt. 4
Tijdens zijn leven heeft Caesarius zelf het werk veelvuldig verbeterd.
Na zijn dood hebben anderen, onder wie zijn leerlingen Glareanus en
Welsdalius, herzieningen aangebracht. 5
1 Erasmus, Opus Epistularum [Allen], brief 680, band 3, p. 102: “Praeterea habeo in
manibus quandam Dialecticam, quam estate superiori passim ex bonis autoribus collegi.
Vellem tua recognitione poliri aliquantum posset.”
2 Allgemeine Deutsche Biographie, p. 691.
3 Erasmus, Opus Epistularum [Allen], brief 680, band 3, p. 102, noot 28.
4 Voor de verschillende editie die van het werk zijn uitgekomen, zie 3.7.
5 Allgemeine Deutsche Biographie, band 3, p. 691. A. Seifert, Logik zwischen Scholastik
und Humanismus, München: Wilhelm Fink Verlag, 1978, p. 111, n. 81: “Dialectica