De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

68 Hoofdstuk 4. De topica voor Caesarius Boëthius’ werken worden in de Middeleeuwen eerder geïntroduceerd dan die van Aristoteles, zo ook de werken over topica. Waarschijnlijk werd De differentiis topicis al gelezen en becommentarieerd voor het midden van de elfde eeuw, al stammen de eerste commentaren die we over hebben uit rond 1100. De twaalfde eeuw was de grote bloeiperiode. Vanaf de dertiende eeuw treedt er een afname op in het gebruik van De differentiis topicis. Deze afname is gelijktijdig met een toenemend gebruik van Petrus Hispanus’ Tractatus (uit 1230) in het onderwijs. Na 1300 worden er geen commentaren meer geschreven op De differentiis topicis, maar des te meer op de Tractatus. Petrus Hispanus’ werk wordt een standaard handboek voor logica in de Middeleeuwen. 30 Net als andere handboeken omvat het alle onderdelen van de logica. Zijn vijfde tractaat is een samenvatting van boek 2 van De differentiis topicis. Daardoor maakt het De differentiis topicis overbodig. Ook in andere handboeken over logica in de Middeleeuwen is het gedeelte over topica een samenvatting van de inhoud van boek 2 van De differentiis topicis. Vaak wordt er ook een aantal definities en onderscheidingen uit het eerste boek overgenomen. Boek 3 met de Ciceroniaanse lijst en boek 4 over retorische loci worden bijna nooit gebruikt. Op deze manier wordt in de Middeleeuwen de Themistiaans-Boëthiaanse lijst uit boek 2 van De differentiis topicis de standaardlijst met loci. Boëthius’ werk is de basis voor deze handboeken en Aristoteles’ Topica wordt amper gebruikt. In de late Middeleeuwen neemt de interesse in de topica af. Veel handboeken uit de veertiende en vijftiende eeuw laten het gedeelte over topica weg. Aristoteles’ Topica wordt in de Middeleeuwen geïnterpreteerd met behulp van Boëthius’ De differentiis topicis. 31 Omdat Aristoteles nergens zegt wat een locus is, wordt dit gemis opgevuld met Boëthius’ definitie. Met name in de dertiende en de vijftiende eeuw zegt men dat Boëthius’ De differentiis topicis ons leert over de substantie of de natuur van de loci, terwijl Aristoteles ons het gebruik laat zien. Van Boëthius leren we dus wat een locus is terwijl Aristoteles laat zien hoe loci gebruikt kunnen worden in argumenten. Hierbij gaan de middeleeuwse commentatoren ervan uit dat Aristoteles hetzelfde begrip van een locus heeft gehad als Boëthius. Bovendien maken ze in Aristoteles’ Topica een onderscheid tussen secties die extrinsieke en secties die intrinsieke loci behandelen. Dit onderscheid is geen onderscheid van Aristoteles maar van Boëthius, dat wordt gedrukt op Aristoteles’ lijst met loci. Ik zal slechts heel sumier ingaan op de doctrines over de topica in de Mid- 30 Over het topica-gedeelte in logicahandboeken in de Middeleeuwen, zie Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, pp. 127-129. 31 Zie Green-Pedersen, The Tradition of the Topics, pp. 107-112.
4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het is moeilijk er algemene tendensen uit te halen en een nauwgezette analyse valt buiten het bereik van deze studie. De eerste scholastieke behandelingen van de topica die we over hebben verbinden topica strikt met het hypothetisch syllogisme. 32 Garlandus Compotista, die in zijn dialectica met name geïnteresseerd is in het hypothetisch syllogisme, meent dat loci handig zijn in de studie van het hypothetische syllogisme. De loci zijn namelijk in zijn opvatting instrumenten om ware conditionele premissen, die worden gebruikt in syllogismen, te ontdekken en confirmeren. Deze koppeling van topica en hypothetisch syllogisme vinden we ook nog in werken uit het tweede en derde kwartaal van de twaalfde eeuw. Aan het eind van de twaalfde eeuw neemt de aandacht voor het hypothetisch syllogisme af en komt het categorisch syllogisme centraal te staan als de fundering van alle inferenties en de ultieme garantie voor geldigheid. 33 Ook de topica wordt sterk gekoppeld aan het categorisch syllogisme. Dit blijft in de dertiende eeuw, bijvoorbeeld bij Petrus Hispanus. Petrus handhaaft het Aristotelische onderscheid tussen dialectische en demonstratieve syllogismen. Dialectische syllogismen zijn topische argumenten. Volgens Petrus zijn topische argumenten theoretisch enthymemen, incomplete syllogismen die een premisse missen, en kunnen alle enthymemen worden gereduceerd tot syllogismen -dé garantie voor geldige inferenties- door de ontbrekende premisse te verschaffen. Zo kan bijvoorbeeld de enthymeme “Elk dier rent, dus elke mens rent” tot een compleet syllogisme worden gemaakt door de premisse “Elke mens is een dier” toe te voegen. Maar in de praktijk wordt de geldigheid van een topisch argument niet aangeduid en verzekerd door het te herleiden tot een syllogisme, maar door een differentia en maximale propositie. 34 Deze vreemde discrepantie tussen theorie en praktijk wijst erop dat de dertiende-eeuwse logici niet goed wisten hoe ze de topica moesten inpassen in de rest van hun logica. De topica was van oudsher een onderdeel van de logica, maar wat men met deze erfenis uit de oudheid aan moest was 32 Zie E. Stump, ‘Topics: Their Development and Absorption into Consequences’, in: A. Kenny & J. Pinborg N. Kretzmann (red.), The Cambridge History of Later Medieval Philosophy, from the Discovery of Aristotle to the Desintegration of Scholasticism, Cambridge: Cambridge University Press, 1982, pp. 275-279. 33 Zie Stump, ‘Topics’ pp. 279-287. 34 Volgens sommige tijdgenoten van Petrus Hispanus zijn de loci wel primair instrumenten om enthymemen tot syllogismen te reduceren, zie Stump in Boëthius, De topicis differentiis [Stump], pp. 221-222. Stump wijst er met klem op dat dat bij Petrus Hispanus niet het geval is. Zie Stump in Boëthius, De topicis differentiis [Stump], pp. 221-236. Op p. 233 schrijft ze: “Peter himself, who spends soms time explaining how to reduce enthymemes to syllogisms, makes no attempt to do so for his examples and presents enthymemes and maximes without any mention of corresponding syllogisms. Peter’s main interest, then, is not in confirming enthymemes by reducing them to syllogisms (...). The reason Peter introduces his method for converting enthymemes to syllogisms and the way he means it to relate to confirmation by maxims are not clear. That valid enthymemes are only imperfect syllogisms was, of course, part of received doctrine.”
Page 1:
De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5:
4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7:
6 Dank
Page 8 and 9:
8 Inleiding
Page 11 and 12:
Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14:
1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16:
1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18: 1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20: Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22: 2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24: 2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26: 2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28: 2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30: Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32: 3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34: 3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36: 3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38: 3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39 and 40: 3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 41 and 42: 3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. O
Page 43 and 44: 3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46: 3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92: Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94: Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96: 6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 119 and 120:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?