De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

106 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
tussen deze een verschil is in ratio, waarvan de betekenis hier neigt in de
richting van ‘gebruik’ of ‘functie’. Dezelfde opvatting vinden we bij Petrus
Hispanus: “Sciendum autem quod propositio et quaestio et conclusio idem
sunt secundum substantiam, differunt tamen secundum rationes.” 24
Hoofdstuk 5: Op welke manier locus wordt opgevat als ‘vindplaats
van het argument’ en over de verdeling van locus
p. 78, r. 7, Locus est sedes argumenti. Caesarius zal in dit hoofdstuk
ingaan op de vraag hoe de omschrijving van locus als ‘vindplaats van een
argument’ (sedes argumenti) moet worden opgevat.
p. 78, r. 9, partim maxima propositio intelligi debat partim maximae
propositionis differentia. In het antwoord op deze vraag volgt Caesarius
Boëthius (ex Boethio) die zegt dat een locus gedeeltelijk moet worden begrepen
als een maximale propositie (maxima propositio), gedeeltelijk als de
differentia van een maximale propositie (maximae propositionis differentia).
DDT 1185A4-8: “Locus namque est (ut M. Tullio placet) sedes argumenti.
Cujus diffinitionis quae sit vis, paucis absolvam. Argumenti enim sedes
partim propositio maxima intelligi potest, partim maximae propositionis
differentia.” Wat een maximale propositie is en wat de differentia van een
maximale propositie legt Caesarius pas uit in hoofdstuk 6.
p. 78, r. 13, maxima propositio. Meteen na deze verdeling in maximale
proposities en hun differentiae, en dus vóór uitgelegd te hebben wat deze
zijn, verdeelt Caesarius de maximale proposities onder in maximale proposities
die zelf als premisse deel uitmaken van de argumentatie (intra ambitum
argumenti continetur, hoc est, ipsi argumentationi inseritur) en maximale
proposities die niet als premisse onderdeel zijn van de argumentatie, maar
van buiten af kracht verschaffen aan de argumentatie (extra posita, vim tamen
argumenti supplet ac perficit). In dezelfde bewoording vinden we dit
onderscheid bij Boëthius (DDT 1185B5-8: “Sed hujusmodi propositio aliquoties
quidem intra ambitum argumenti continetur, aliquoties vero extra
posita argumenti vires supplet ac perficit.”)
Caesarius geeft voorbeelden om uit te leggen wat het verschil is. Als
voorbeeld van een maximale propositie die als premisse onderdeel uitmaakt
van de argumentatie geeft hij:
(2) 1) Wat langduriger goed is is beter dan dat wat minder langdurig is
2) Koningschap is langduriger dan consulschap
3) Dus koningschap is beter dan consulschap
24 Hispanus, Tractatus[De Rijk], tractaat 5, p. 58.