De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

More documents

Recommendations

Info

40 Hoofdstuk 3. Caesarius’ Dialectica lijk fataal wordt. 43 Het tweede voorbeeld van principeloos eclecticisme betreft de plaats van topica in Caesarius’ werk. 44 Enerzijds deelt hij traditiegetrouw de logica in in inventio en iudicium en meent hij dat in de praktijk inventio aan iudicium voorafgaat, 45 anderzijds trekt hij hieruit niet de consequentie die Agricola trok, dat inventio in het onderwijs dan ook eerder behandeld moet worden dan iudicium. Nee, bij Caesarius staat de topica weer op haar traditionele plaats, dat wil zeggen áchter het syllogisme. Tot slot wil ik heel kort nog één ander punt noemen waar Caesarius zich in zijn onderwerpkeuze misschien laat leiden door humanistische ideeën. Eén van de argumenten die Caesarius aandraagt voor zijn keuze om modale syllogismen niet te bespreken is dat ze (in de praktijk) niet vaak worden gebruikt. 46 We zouden hierin het humanistische criterium van bruikbaarheid kunnen zien. We hebben gezien dat het programma van Caesarius’ Dialectica niet retorisch maar Aristotelisch is en dat dit werk qua opzet met name in het ontbreken van middeleeuwse kwesties en een grote aandacht voor de topica verschilt van scholastieke summulae. We hebben echter in dit gedeelte louter de opzet van het werk bestudeerd. Willen we een goede typering van Caesarius’ handboek geven en erachter komen waarin een humanistisch leerboek verschilt van een scholastiek, dan zullen we het werk ook op andere aspecten moeten bekijken. Daarom zullen we in 3.5 kijken welke bronnen Caesarius zegt te gebruiken, in 3.6 aandacht besteden aan zijn interesse in de Griekse taal en in deel 2 van deze scriptie één tractaat nader onder de loep nemen. 3.5 Verwijzingen In deze sectie gaan we bekijken welke auteurs Caesarius noemt als zijn bronnen. Zelf geeft hij in fol. 8v een lijst met auteurs die hij in zijn werk citeert. In het door mij samengestelde overzicht dat hieronder volgt heb ik bij elke auteur ook de folia genoemd waar Caesarius deze 43 Jardine, ‘Humanistic Logic’, p. 192. 44 Risse, Die Logik der Neuzeit, p. 26. 45 Caesarius, Dialectica, fol. 58r: “Superest ut ad eam tandem perveniamus huius artis partem in qua totavis artis sita est, nempe inveniendi et iudicandi. Nam si dialectica (ut a M. Cicerone non tam eleganter breviterque quam graviter et vere definitur) diligens disserendi ratio est, fieri profecto non potest ut ab inventione ipsa sit separata. Siquidem disserere (hoc est disputare) diligenter nemo poterit unquam de re quapiam nisi inventis a se prius argumentis, quibus disputatio ipsa fulciatur precedatque legitime.” 46 Caesarius, Dialectica, fol. 70r: “(...) non ob eam solam causam quod novitii adhuc huius artis tyrones nimium alioqui gravarentur, sed quod illorum syllogismorum qui ex modalibus constituuntur non admodum frequens usus sit.” Zie bijvoorbeeld ook fol. 72v.
3.5 Verwijzingen 41 auteur noemt. Op die manier krijgen we ook een indruk van de mate waarin Caesarius naar een bepaalde auteur verwijst. Twee opmerkingen vooraf: (1) De auteurs die Caesarius zelf niet noemt in zijn lijst op fol. 8v heb ik schuin gedrukt. (2) Er is altijd onduidelijkheid of Boëthius tot de Oudheid of de Middeleeuwen moet worden gerekend. Ik heb hem bij de klassieke auteurs geplaatst, omdat de omschrijving die Caesarius in navolging van Valla in fol. 4r geeft van Boëthius als ‘laatste der geleerden’ de indruk wekt dat Caesarius zelf de scheidslijn tussen Oudheid en Middeleeuwen ná Boëthius trekt. 47 Bijbel: Brief van Paulus aan de Romeinen 112r, 114r Evangelie volgens Mattheus 44r Klassieke auteurs: Grieks: Alcinous 7r Alexander van Aphrodisias 18r Aristoteles 14r, 17v, 18r, 20v, 22r, 22v, 23r, 24r, 25v, 26r, 26v, 27r, 30r, 31r, 31v, 33v, 34v, 35v, 47v, 48r, 52r, 53r, 53v, 56v, 57r, 58r, 59v, 60r, 68r, 68v, 69v, 70r, 70v, 73v, 77r, 77v, 79v, 83v, 84r, 85v, 87r, 87v, 89v, 90r, 93r, 93v, 91v, 92r, 93r, 94v, 101v, 102v, 105v, 106r, 107r, 111r, 113v, 114v, 119r, 119v, 120r, 121r, 121v, 124r, 126r, 126v, 128r, 129r, 129v, 130r, 131r, 132r, 132v, 133v, 134v Cleomedes 93r Diogenes Laertius 12v Galenus 92r Herodotus 122v Plato 7r, 23r, 82r, 91v, 103v Plutarchus 101v Porphyrius 9v, 13v Themistius 73v, 74r, 84r, 85v, 87r Theophrastus 61r, 79v Latijn: Aulus Gellius 6r, 79v, 102r, 127r 47 Caesarius, Dialectica, fol. 4r: “Est autem hic inventio iudiciumque rationum, quemadmodum id tradit ac docet Boethius quoque, haud ignobilis apud Latinos philosophus, ultimus tamen (si Laurentio Vallae credimus) eruditorum.”
Page 1: De Dialectica van Johannes Caesariu
Page 4 and 5: 4 Inhoudsopgave 3.5 Verwijzingen .
Page 6 and 7: 6 Dank
Page 8 and 9: 8 Inleiding
Page 11 and 12: Hoofdstuk 1 Johannes Caesarius 1.1
Page 13 and 14: 1.2 Contacten 13 op 15 december 155
Page 15 and 16: 1.2 Contacten 15 aan Gratius of dez
Page 17 and 18: 1.3 Werk en betekenis 17 De werken
Page 19 and 20: Hoofdstuk 2 Humanisme en Dialectiek
Page 21 and 22: 2.2 Humanisme en dialectiek 21 tuss
Page 23 and 24: 2.2 Humanisme en dialectiek 23 de t
Page 25 and 26: 2.3 Andere stromingen in de dialect
Page 27 and 28: 2.4 Humanistische dialectiekleerboe
Page 29 and 30: Hoofdstuk 3 Caesarius’ Dialectica
Page 31 and 32: 3.1 Titelblad en opdracht 31 zijn o
Page 33 and 34: 3.2 Het voorwoord 33 ze haar eigen
Page 35 and 36: 3.3 Barbaarse sofisten 35 (antieke)
Page 37 and 38: 3.4 De opzet van de Dialectica 37 d
Page 39: 3.4 De opzet van de Dialectica 39 v
Page 43 and 44: 3.5 Verwijzingen 43 Petrus Hispanus
Page 45 and 46: 3.6 Grieks 45 Daarom hebben wij gez
Page 47 and 48: 3.7 Populariteit 47 Legenda: Au = A
Page 49 and 50: 3.7 Populariteit 49 Agricola’s De
Page 51 and 52: 3.7 Populariteit 51 gegeven. 74 Dit
Page 53: Deel II Tractaat 9: De locis dialec
Page 57 and 58: Hoofdstuk 4 De topica voor Caesariu
Page 59 and 60: 4.1 Aristoteles 59 is vanzelf duide
Page 61 and 62: 4.1 Aristoteles 61 Als de soort een
Page 63 and 64: 4.2 Boëthius 63 een algemene intro
Page 65 and 66: 4.2 Boëthius 65 Maar deze argument
Page 67 and 68: 4.3 Middeleeuwen 67 ligt zijn de ma
Page 69 and 70: 4.3 Middeleeuwen 69 deleeuwen. Het
Page 71 and 72: 4.4 Agricola 71 say’. 44 . Het gr
Page 73 and 74: 4.4 Agricola 73 Boëthius en de sch
Page 75 and 76: Hoofdstuk 5 De tekst van tractaat 9
Page 77 and 78: Caput 3: De multiplici argumenti si
Page 79 and 80: Caput 6: Quid sit locus maxima et q
Page 81 and 82: descriptio, nec descriptum. Praeter
Page 83 and 84: Caput 10: De aliis quibusdam modis
Page 85 and 86: Vilius argentum est auro. Hinc etia
Page 87 and 88: in unaquaque artium penitus eruditi
Page 89 and 90: persequi ac demum ultimo afficere s
Page 91 and 92:
Similiter et qui a divisione locus
Page 93 and 94:
Hoofdstuk 6 Commentaar op tractaat
Page 95 and 96:
6.2 Een commentaar op de afzonderli
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
6.3 Conclusie 153 termediate betwee
Page 155 and 156:
6.3 Conclusie 155 Te pas en te onpa
Page 157 and 158:
Bijlage A Tractaten en capita van C
Page 159 and 160:
Tractaten en capita van Caesarius
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Bijlage B Overzicht van de loci van
Page 169 and 170:
Overzicht van de loci van Caesarius
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Bibliografie Agricola, R., De inven
Page 179 and 180:
Bibliografie 179 Hutten, U. von, Ep
Page 181:
Bibliografie 181 Risse, W., Die Log
show all

De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?