De Dialectica van Johannes Caesarius (ca. 1468 – 1550)

114 Hoofdstuk 6. Commentaar op tractaat 9
Hoofdstuk 8: Over de drie loci die ‘vanuit substantie’ worden
genoemd
p. 80, r. 24, substantiam. De groep van intrinsieke loci (die loci die zijn
afgeleid uit de termen die in de vraag geplaatst zijn) wordt hier weer verder
onderverdeeld. Deze onderverdeling neemt Caesarius over van Boëthius,
DDT 1186D11-14: “Van de loci die worden gehaald uit de termen waarover
twijfel bestaat in de vraag, zijn er twee soorten: de een wordt gehaald
uit de substantie, de ander uit de dingen die volgen op hun substantie”
(Eorum vero locorum qui ab his ducuntur terminis de quibus in quaestione
dubitatur, duplex est modus: unus quidem ab eorum substantia, alter vero ab
his quae substantiam eorum consequuntur). Caesarius is slordig geweest bij
het overnemen van deze passage. Hij zegt dat sommige termen in de vraag
de substantie aanduiden en andere de dingen die volgen op de substantie,
terwijl Boëthius zegt dat sommige loci die worden ontleend aan de termen in
de vraag (dus juist de middenterm en niet een van de termen van de vraag)
de substantie van die term aanduiden en andere de dingen die volgen op de
substantie.
Dus de middenterm duidt soms de substantie zelf van subject of predicaat
aan en soms duidt het dingen aan die volgen op de substantie van
deze. Een idee van wat er wordt bedoeld met deze twee groepen kan het
best worden verkregen door te bekijken welke differentiae vallen onder welke
groep (zie Bijlage B). De tweede groep is een restgroep: alles wat niet de
substantie van subject of predicaat aanduidt, maar zich wel op een of andere
manier verhoudt tot deze termen, bijvoorbeeld omdat ze er de oorzaak of
het geslacht van zijn, valt onder deze categorie.
p. 80, r. 26, in definitione. Caesarius zegt hier dat de eerste groep, de
termen die de substantie aanduiden, alleen bestaat uit definities. Later in
dit hoofdstuk zal hij hierop terugkomen en naast de differentia ‘vanuit de
definitie’ de differentiae ‘vanuit de omschrijving’ (a descriptione) en ‘vanuit
de interpretatie van de naam’ (ab interpretatione nominis) bespreken
als loci die de substantie aanduiden. Dit heeft Caesarius overgenomen van
Boëthius, die ook aanvankelijk zegt dat alleen de loci ‘vanuit definitie’ loci
‘vanuit substantie’ zijn: DDT 1187A1-3: “Hi vero qui a substantia sunt, in
sola diffinitione consistunt. Diffinitio enim substantiam monstrat, et substantiae
integra demonstratio diffinitio est.”
p. 80, r. 28, exemplo. Vervolgens geeft Caesarius een voorbeeld van een
argumentatie ‘vanuit de definitie’. Dit is hetzelfde voorbeeld als Boëthius
op deze plek gebruikt (DDT 1187A6-B9). De vraag is of een boom een dier
is. De argumentatie is als volgt: